Vitamines zijn organische stoffen die het lichaam in kleine hoeveelheden nodig heeft om goed te kunnen functioneren. Vitamines kunnen het lichaam niet zelf maken en moeten daarom in de voeding voorkomen. De vitamines A, D, E en K zijn vetoplosbaar, de overige vitamines zijn wateroplosbaar. Vitaminedeficiëntie veroorzaakt specifieke ziekten. In dit artikel wordt kort ingegaan op de verschillende vitamines.
Vitamine A (vetoplosbaar vitamine)
Vitamine A komt in dierlijk weefsel als retinol voor. Vitamine A is een vetoplosbaar vitamine. Vitamine A komt niet als retinol in plantaardige voedingsmiddelen voor. Plantaardige voedingsmiddelen bevatten wel provitamine A (carotenen). Carotenen kunnen in de lever in vitamine A worden omgezet. De precieze werking van vitamine A is niet helemaal duidelijk. In het oog is vitamine A nodig voor de retinalpigmenten. Vitamine A deficiëntie veroorzaakt (1) nachtblindheid, (2) droge huid en acne, (3) verminderde groei en (4) problemen met de voortplanting. Vitamine A komt voor in vis, lever, eidooier en halvarine en margarine. Carotenen komen voor in diepgele en –groene groente, wortels etc.
Thiamine (Vitamine B1; wateroplosbaar)
Thiamine is nodig in het koolhydraatmetabolisme en eiwitmetabolisme. Thiamine is een cocarboxylase wat samen met een eiwitdecarboxylase voor de decarboxylase van pyruvaat en andere alfa-ketozuren zorgt. Thiaminedeficientie (beriberi) veroorzaakt een verminderde verbranding van pyruvaat en sommige aminozuren. Deficiëntie heeft invloed op het centrale zenuwstelsel, de circulatie en het spijsverteringsstelsel. Thiamine komt voor in mager vlees, lever, vis, eieren, volkoren graanproducten, groene groenten en peulvruchten.
Niacine (wateroplosbaar)
Niacine is in het lichaam een waterstofacceptor. Niacine komt in het lichaam voor als nicotine-amide adenine dinucleotide (NAD) en nicotine-amide adenine dinucleotide fosfaat (NADP). Deze twee stoffen zijn coenzymen in veel metabole processen. Niacinedeficiëntie (pellagra) heeft een verminderde dehydrogenatie tot gevolg. Hierdoor kunnen voedingsstoffen niet verbrand worden. Pellagra kan beschadigingen van het zenuwstelsel veroorzaken. Ook heeft pellagra irritatie en ontsteking van de slijmvliezen tot gevolg, veroorzaakt het spierzwakte, verminderde secretie van klieren en bloedingen in het spijsverteringsstelsel. Niacine komt voor in gevogelte, vlees, vis, lever, gist, pinda’s, aardappelen etc.
Riboflavine (wateroplosbaar)
Riboflavine (vitamine B2) is een drager van waterstof. Riboflavine gaat een verbinding aan met fosforzuur om flavine adenine dinucleotide (FAD). FAD is nodig in verbrandingsprocessen in het lichaam. Deficientie van riboflavine heeft dezelfde gevolgen als pellagra. Riboflavine komt voor in lever, gist, ei-eiwit, melk etc.
Vitamine B12 (wateroplosbaar)
De belangrijkste functie van vitamine B12 is het fungeren als coenzym voor de reductie van ribonucleotiden naar deoxyribonucleotiden. Deze reductie is nodig om genen te repliceren. Vitamine B12 is nodig in de bloedvorming en groei. Vitamine B12 Deficientie leidt tot slechte groei en pernicieuze anemie. In deze vorm van anemie raken de rode bloedcellen niet volgroeid en kunnen ze dus hun functie niet goed uitvoeren. Deficientie kan veroorzaakt worden door te weinig vitamine B12 in de voeding en/of een deficiëntie van intrinsieke factor. Vitamine B12 komt voor in lever, vis, vlees, gevogelte.
Foliumzuur (wateroplosbaar)
Foliumzuur is ook belangrijk in de replicatie van genen. Een deficiëntie van foliumzuur lijkt op Vitamine B12 deficiëntie. Macrocytaire anemie lijkt op pernicieuze anemie, maar wordt veroorzaakt door een tekort van foliumzuur. Foliumzuur komt voor in lever, sinaasappelsap, diepgroene groente, mager vlees, volkoren producten. Vrouwen die in verwachting willen raken, dienen al voor hun zwangerschap extra foliumzuur te gebruiken. Voor vrouwen met een kinderwens is het verstandig om advies van een arts, of diëtist in te winnen.
Pyridoxine (wateroplosbaar)
Pyridoxine is een coenzym in het metabolisme van koolhydraten en aminozuren. De belangrijkste functie van pyridoxine is de transaminatie van aminozuren. Pyridoxinedeficientie veroorzaakt dermatitis, verminderde groei, leververvetting, anemie en mentale aftakeling. Pyridoxine komt voor in vlees, gevogelte, vis, volkoren graanproducten en bananen.
Pantotheenzuur (wateroplosbaar)
Een tekort aan pantotheenzuur kan tot een verminderd metabolisme van koolhydraten en eiwitten leiden. Pantotheenzuur komt voor in dierlijke producten en volkoren producten en peulvruchten.
Ascorbinezuur (wateroplosbaar)
Ascorbinezuur (vitamine C) activeert het enzym propylhydroxylase. Dit enzym zorgt voor de hydroxylatie in de vorming van hydroxyproline. Hydroxyline is een belangrijke component van collageen. Zonder ascorbinezuur is het collageen zwak. Dit vitamine is dus essentieel voor gezonde groei van collageenvezels in subcutaanweefsel, kraakbeen, bot en tanden. Deficiëntie van ascorbinezuur leidt tot scheurbuik. Ascorbinezuur komt met name in citrusfruit en kiwi’s voor.
Vitamine D (vetoplosbaar)
Vitamine D stimuleert de absorptie van calcium uit de darm en regelt het calciummetabolisme. Vitamine D-deficientie (rachitis=Engelse ziekte) veroorzaakt een abnormaal calciummetabolisme. Hierdoor ontstaan een afwijkende groei van de beenderen. Vitamine D wordt onder invloed van zonlicht in de blote huid gesynthetiseerd en komt voor in vette vis, lever, halvarine/margarine, eidooier, etc
Vitamine E (vetoplosbaar)
Vitamine E voorkomt de oxidatie van onverzadigde vetten. Wanneer onvoldoende vitamine E wordt gebruikt, daalt de hoeveelheid onverzadigde vetten in cellen. Hierdoor kunnen de mitochondria, lysosomen en celmembranen minder goed functioneren. Vitamine E komt voor in plantaardige oliën, noten, volkoren graanproducten, halvarine/margarine.
Vitamine K (vetoplosbaar)
Vitamine K is noodzakelijk voor een normale bloedstolling. Voor de vorming van prothrombine, factor VII, factor IX en factor X is vitamine K nodig. Vitamine K-deficientie veroorzaakt een verminderde bloedstolling. Vitamine K wordt meestal door colonbacterien gevormd. Vitamine K komt ook voor in groene groente, broccoli, bloemkool en varkensvlees
In een gevarieerde en volwaardige voeding komen alle vitamines in een goede verhouding voor. Met uitzondering van vrouwen met een kinderwens (foliumzuur) hoeven mensen geen vitaminesupplementen te gebruiken. Als u twijfelt of u voeding volwaardig is, kunt een diëtist consulteren.
Bronnen:
JE. Hall, 2006, Pocket Companion to Textbook of Medical Physiology, Elsevier Inc
