Buikpijn is een veelvoorkomende klacht. Als we gaan kijken naar de mogelijke oorzaken van buikpijn is het makkelijk om de buikpijn onder te verdelen in acute buikpijn en chronische buikpijn. Acute buikpijn is buikpijn die minder dan een week bestaat. Een blinde darmontsteking (appendicitis) is een bekende oorzaak van acute buikpijn. Een bekende oorzaak van chronische buikpijn is prikkelbare darmsyndroom.
Acute buikpijn
Acute buikpijn is buikpijn die minder dan een week bestaat. Acute buik zijn die gevallen van acute buikpijn waarbij de diagnose nog niet zeker is en met spoed een medische beslissing in het ziekhuis noodzakelijk is. De anamnese bij acute buikpijn is van grotere waarde dan het lichamelijke onderzoek. De pijn ontstaat door prikkeling van sensibele zenuwen in de buik (viscerale en pariëntale zenuwen). De prikkeling kan veroorzaakt worden door chemische irritatie zoals maagzuur, gal of darminhoud in de vrije buikholte.
Peritonitis kan lokaal beginnen als een ontsteking van een orgaan, vage klachten als weinig eetlust en wat misselijkheid. Vervolgens buikpijn rond de navel, braken en lichte temperatuurverhoging. Er ontstaan peritoneale prikkeling. Obstructie van holle organen met glad spierweefsel in de wand (darm-, gal- en urinewegen) leidt tot oprekken van de wand en contracties wat leidt tot koliekpijn, bewegingsdrang, misselijkheid en braken. Een hartinfarct kan bovenbuikpijn geven door reffered pain (de zenuwbanen van het hart en het diafragma komen beide via wortel C4).
De volgende oorzaken kunnen te grondslag liggen aan acute buikpijn:
Gastro-intestinaal
• Acute appendicitis (blinde darmontsteking)
• Acute cholecystitis
• Galstenen
• Prikkelbaardarmsyndroom (PDS)
• Acute gastritis
• Diverticulosis/it is
• Acute pancreatitis
• M. Crohn
• Obstipatie
• Gastro-enteritis
• Obstructie dunne darm t.g.v. tumor, hernia, intussusceptie, volvulus, torsie
• Maligniteit van de tractus
• Digestives
• Ulcus pepticum eventueel met complicatie: bloeding of perforatie
Vasculair
• Dissectie of ruptuur van de abdominale aorta
• Acute mesenteriale ischemie
Urologisch
• Urolithiasis
• Pyelonefritis
• Epididymitis/orchitis/torsio testis
• UWI (urineweginfectie)
• Acute blaasretentie
• Hydronefrose
Gynaecologisch
• Endomertriose
• Ovulatiepijn
• Pelvic inflammatory disease
• Ovariumtumor
• Cervix- of uteruscarcinoom
Obstetrisch
• EUG
• Dreigende of beginnende miskraam
Buikwand
• Rectushematoom
• Contusie buikwand
• Ingeklemde hernia (bv. Inguinalis)
Neurogeen
• Abdominale migraine
• Herpes zoster
Toxisch, metabool of endocrien
• Bijwerking van medicatie
• Alcoholabusus
• Intoxicatie met zware metalen
• Hypercalciëmie
• Acute porfyrie
• Diabetische keto-acidose
Hematologische
• Sikkelcelcrisis
Cardiaal
• Myocardinfarct
• Angina pectoris
• Pericarditis
Pulmonaal
• Pneumothorax
• Pneumonie
• Pleuritis
• Longembolie
• Pleurodynie (M. Bornholm)
Psychogeen
• Nerveus-functionele klacht
• Depressie
• Somatisatie
Overige oorzaken
• Splenomegalie
• Congestieve hepatomegalie
• Lymfadenitis mesenterialis
• Perihepatitis
Prikkelbaardarmsyndroom (PDS)
Dit is een combinatie van buikpijn en veranderingen in het defecatiepatroon. Er is vaak sprake van krampende pijn maar er zijn geen peritoneale prikkelingsverschijnselen.
Gastro-enteritis
Gastro-enteritis ook wel buikgriep genoemd is een ontsteking van de maag en darmen. Misselijkheid, braken, pijn in de bovenbuik, buikkrampen, diarree (soms met bloed), soms koorts, genezing spontaan binnen enkele dagen, geen peritoneale prikkeling.
Chronische buikpijn
Chronische buikpijn is buikpijn die lang bestaat of steeds terugkerende pijn in de onderbuik of in de onder- en bovenbuik veroorzaakt (12 weken continue of 12 maanden recidiverend).
De volgende oorzaken kunnen te grondslag liggen aan chronische buikpijn:
Gastro-intestinale aandoeningen
• Prikkelbaardarmsyndroom (PDS)
• Obstipatie
• Lactose-intolerantie
• Diverticulair lijden
• Coeliakie (levenslange intolerantie voor gluten)
• Chronisch inflammatoir darmlijden
• Infectieuze colitis (darminfecties)
• Colorectaal carcinoom
Vasculaire stoornissen
• Angina abdominalis (atherosclerose van de mesenteriale vaten, de pijn treedt meestal op na de maaltijd}
Urologische aandoeningen
• Chronische UWI
• Grote nierstenen en koraalstenen
Gynaecologische aandoeningen
• Endometriose (het op afwijkende plaatsen voorkomen van functionerend baarmoederslijmvlies)
• Uterusmyomen (vleesbomen)
• Ovariumcysten of -tumoren
• Pelvic inflammatory disease (ontsteking in het kleine bekken, meestal veroorzaakt door seksueel overdraagbare micro-organismen)
Overige aandoeningen
• Adhesies
• Buikwandpijn
Diverticulair lijden
Kun je onderverdelen in diverticulose, dit zijn uitstulpingen van de mucosa en submucosa door de spierwand en diverticulitis, dit zijn nogal eens recidiverende ontstekingen van de wand van het colon.
Chronisch inflammatoir darmlijden (inflammatory bowel disease (IBD)
Hieronder valt colitis ulcerosa (CU), ontstekingsreactie beperkt tot de mucosa waarbij het rectum altijd is aangedaan en de ziekte van Crohn, hierbij wordt een chronische pijn rechts onder in de buik vaker gezien dan bij CU, de ontsteking is niet beperkt tot de mucosa maar tast de hele darmwand aan, er ontstaan fistels en granulomen en kan van mond tot anus gelokaliseerd zijn. De voorkeurslokaties hierbij zijn: het terminale ilieum, het colon en het perianale gebied. Infiltraat- en fistelvorming en stenosering komen vaker bij de ziekte van Crohn dan bij CU.
Bronnen:
E. Rubin, Farber, JL, Pathology (1999), Lippincott-Raven, Philadelphia, New York
H. de Vries, de Jongh, TOH, Grundmeijer, HGLM, Diagnostiek van alledaagse klachten (2003), Bohn Stafleu van Lofhum, houten