Om informatie te verkrijgen over (zowel de interne, als externe) omgeving heeft het lichaam onder andere tastreceptoren. Deze tastreceptoren worden ook wel mechanoreceptoren genoemd. Er zijn vier speciale mechanoreceptoren. Deze vier speciale mechanoreceptoren zijn het lichaampje van Ruffini, lichaampje van Pacini, lichaampje van Meissner en het lichaampje van Meissner. Op basis van een specifieke prikkel kan de mechanoreceptor een impuls genereren in een afferente zenuw. De impuls wordt via de afferente zenuw naar de hersenschors geleid. In de hersenschors vindt de daadwerkelijke tastwaarneming plaats. Naast deze vier speciale receptoren komen er ook vrije zenuwuiteinden in het lichaam voor. Deze vrije zenuwuiteinden zijn niet gevoelig voor een specifieke prikkel, maar reageren op een scala aan prikkels.
Lichaampje van Ruffini
Het lichaampje van Ruffini is een mechanoreceptor die traag adapteert. Omdat het lichaampje van Ruffini traag adapteert wordt bij steeds dezelfde prikkeling een impuls gegenereerd. Het lichaampje van Ruffini bevindt zich in de subcutis (onderhuids bindweefsel) en de diepste lagen van de huid. Het lichaampje van Ruffini komt veel voor in de diepe lagen van huid rondom de nagels. Het lichaampje van Ruffini speelt daar een belangrijke rol in het waarnemen van grip. Het lichaampje van Ruffini bestaat uit een spoelvormig zenuwuiteinde wat ingekapseld is. Het lichaampje van Ruffini wordt geprikkeld door stevige druk. De lichaampjes van Ruffini vervullen ook een rol in de thermorecpetie.
Lichaampje van Pacini
Het lichaampje van Pacini is ook een mechanoreceptor. Het lichaampje van Pacini bevindt zich ook in de diepe lagen van huid en subcutis (onderhuidse laag), maar ook in verschillende organen, zoals de uitwendige delen van de geslachtsorganen, delen van de urinewegen (blaas en urinebuis) en de pancreas. Het lichaampje van Pacini bestaat uit een zenuwuiteinde wat door concentrische ringen van bindweefsel wordt omringd. Door het indrukken van deze concentrische ringen wordt een impuls gegenereerd door het vrije zenuwuiteinde. Het lichaampje van Pacini is gevoelig voor trillingen en adapteert snel (past zich snel aan). Doordat het lichaampje van Pacini snel adapteert wordt bij dezelfde prikkeling maar kortstondig een impuls gegenereerd.
Lichaampje van Meissner
Het lichaampje van Meissner is eveneens een mechanoreceptor. Het lichaampje van Meissner bevindt zich in de dermis (ook wel lederhuid genoemd). Het lichaampje van Meissner is gevoelig voor lichte tast en adapteert zeer snel, er wordt dus bij eenzelfde prikkeling maar kortstondig een impuls gegeneerd. De lichaampjes van Meissner komen veel voor in de huid van de vingertoppen, tepels, voorhuid, schaamlippen en lippen.
Lichaampje van Merkel
Net als het lichaampje van Ruffini, Pacini en Meissner is ook het Lichaampje van Merkel een mechanoreceptor. Het lichaampje van Meissner is te vinden in de epidermis (opperhuid) van zowel de onbehaarde als behaarde huid, rondom de haarzakjes en in de slijmvliezen van de mond en anus. Het lichaampje van Merkel is een traag adapterende mechanoreceptor. Het lichaampje van Merkel wordt geprikkeld door fijne aanraking en trillingen met een zeer lage frequentie.
Vrije zenuwuiteinden
Vrije zenuwuiteinden reageren niet op specifieke prikkels, maar op een scala van prikkels. Ook kunnen vrije zenuwuiteinden snel, of juist traag adapteren. In de huid komen veel vrije zenuwuiteinden voor. Deze vrije zenuwuiteinden komen uiteindelijk samen in een zenuw. De vrije zenuwuiteinden liggen als wortels van de stam van een boom in de huid. Deze vrije zenuwuiteinden bevinden zich in de epidermis (opperhuid) en rondom de haarzakjes. De vrije zenuwuiteinden in de huid en rondom de haarzakjes kunnen gevoelig zijn voor aanraking, maar ook voor pijn en temperatuurschommelingen.
Bronnen:
JE. Hall, 2006, Pocket Companion to Textbook of Medical Physiology, Elsevier Inc
GA Thibodeau, Patton KT 2007, Anatomy & Physiology, Mosby/Elsevier
EN Marieb, Hoehn K 2007, Human Anatomy & Physiology, Pearson/Benjamin Cummings