Met de zintuigen wordt informatie vergaard over de omgeving om ons heen (externe milieu), maar ook informatie in het lichaam (interne milieu). Deze informatie wordt via afferente zenuwen geleid naar het centrale zenuwstelsel. In bepaalde gebieden van het centrale zenuwstelsel wordt vervolgens de informatie verwerkt en uiteindelijk waargenomen. Het waarnemen van informatie uit het externe milieu wordt perceptie genoemd. Het menselijk lichaam heeft verschillende zintuigen die gevoelig zijn voor een bepaald soort prikkel, maar kunnen ook een impuls genereren op een ander soort prikkel. Deze prikkel moet dan wel heftig genoeg zijn.
Het gezichtsvermogen
De zintuigcellen van het oog bevinden zich in de retina en worden fotoreceptoren genoemd. Er zijn twee soorten fotoreceptoren; de kegeltjes en de staafjes. De kegeltjes zijn gevoelig voor kleuren en de staafjes zijn gevoelig voor de prikkels zwart en wit. De impulsen worden via de oogzenuw naar de visuele schors geleid. In de visuele schors worden de impulsen verwerkt en geïnterpreteerd en vindt het daadwerkelijke zien plaats.
Het gehoor
Geluidsgolven worden via het buitenoor, via het middenoor naar het binnenoor geleid. In het binnenoor bevinden zich de daadwerkelijke zintuigcellen van het gehoor. De zintuigcellen worden geprikkeld door geluidsgolven. De geprikkelde zintuigcellen geleiden via de oorzenuw de impulsen naar de hersenschors waar het daadwerkelijke horen plaatsvindt.
De smaakzin
De smaken zuur, zoet, bitter, zout en umami prikkelen de zintuigcellen die zich in de smaakpapillen bevinden. De zintuigcellen worden geprikkeld door de verschillende smaken en zenden hun impulsen via verschillende hersenzenuwen naar de hersenschors geleid.
De reukzin
In de neus bevinden zich zeer veel verschillende reukreceptoren. Elke reukreceptor is gevoelig wordt geprikkeld door een bepaald soort molecuul en zendt impulsen via de nervus olfactorius naar de hersenschors. In de hersenschors vindt het ruiken plaats.
De tastzin
De zintuigcellen van de tastzin bevinden zich in de huid, slijmvliezen, keel en tong. De zintuigcellen van de tastzin worden de mechanoreceptoren genoemd. Er zijn verschillende soorten mechanoreceptoren. Zo worden sommige mechanoreceptoren geprikkeld door lichte tast, andere door grove tast en weer andere door druk. De impulsen die uiteindelijk door prikkeling van de mechanoreceptoren kunnen via het ruggenmerg de hersenschors worden geleid waar uiteindelijk de daadwerkelijke gewaarwording van tast plaatsvindt.
Het evenwicht
De zintuigcellen die het evenwichtsvermogen mogelijk maken, bevinden zich in het sacculus, utriculus en halfcirkelvormige kanalen. Via nervus vestibulocochlearis (een hersenzenuw) worden impulsen die door de zintuigcellen gegenereerd worden naar de noor de grote en kleine hersenen geleid. Echter niet alleen impulsen vanuit het evenwichtsorgaan, maar ook het bewegingsapparaat en de ogen zorgen voor het evenwichtsvermogen.
De temperatuurszin
De thermoreceptoren van de huid worden geprikkeld door de temperatuur van een object en zenden impulsen die via het ruggenmerg in de hersenschors terecht komen. De thermoreceptoren van de huid zijn andere thermoreceptoren dan de thermoreceptoren die in de hersenstam voorkomen. De thermoreceptoren van de hersenstam worden geprikkeld door schommelingen van de lichaamstemperatuur.
De lichaamshouding
Bepaalde zintuigcellen die in gewrichten en spieren voorkomen, worden geprikkeld door veranderingen in de stand van gewrichten en veranderingen van spierlengte en spierspanning. Deze zintuigcellen worden proprioreceptoren genoemd. Prikkels die tot de vorming van impulsen leiden, kunnen via het ruggenmerg bij de hersenschors terechtkomen.
De pijnzin
De receptoren die geprikkeld worden door pijn zijn de nociceptoren. Er bestaan drie soorten nociceptoren; nociceptoren van de huid, gewrichten en interne organen. Nociceptoren worden geprikkeld bij (dreigende) weefselschade. De daadwerkelijke pijngewaarwording vindt plaats in de hersenschors.
De interne zintuigen
Er zijn verschillende interne receptoren te vinden in het lichaam. Zo bestaan er de rekreceptoren in bijvoorbeeld de blaas, chemoreceptoren in de aortaboog en baroreceptoren in de aortaboog.
Bronnen:
JE. Hall, 2006, Pocket Companion to Textbook of Medical Physiology, Elsevier Inc
GA Thibodeau, Patton KT 2007, Anatomy & Physiology, Mosby/Elsevier
EN Marieb, Hoehn K 2007, Human Anatomy & Physiology, Pearson/Benjamin Cummings