Het lichaam bestaat voor een groot deel uit water. Water is een belangrijk transportmedium in het lichaam. Water transporteert voedingsstoffen, afvalstoffen en warmte. Een goede vochtbalans is dus erg belangrijk voor het lichaam. Wanneer de vochtbalans in evenwicht is, komt er evenveel water het lichaam binnen, als dat er water het lichaam verlaat. De nieren spelen een belangrijke rol in het reguleren van de vochtbalans. Wanneer de vochtbalans ernstig verstoord wordt, is dat levensbedreigend.
Water in het lichaam
Ruim de helft van het lichaam van een vrouw en meer dan 60% van het lichaam van een man bestaat uit water. De helft van dit water zit in de cellen. Het water in de cellen wordt intracellulair water genoemd. De andere helft van het water bevindt zich buiten de cellen. Het water buiten de cellen wordt extracellulair water genoemd. Het extracellulaire water bevindt zich tussen de cellen en in het bloed. Het water tussen de cellen wordt interstitiëel water genoemd. Het grootste deel van het water in het bloed zit in het bloedplasma.
De vochtbalans
De vochtbalans bestaat uit water wat het lichaam binnenkomt en water wat het lichaam verlaat. Wanneer er evenveel water het lichaam binnenkomt als dat er water het lichaam verlaat, dan is de vochtbalans in evenwicht. Wanneer er meer water binnenkomt, dan dat er water het lichaam verlaat, dan is er sprake van een positieve vochtbalans. Wanneer er meer water het lichaam verlaat, dan dat er water het lichaam binnenkomt, dan is er sprake van een negatieve vochtbalans.Hieronder wordt aangeven via welke routes er water het lichaam binnenkomt en ook hoeveel water dat is:
- Drinkvocht ongeveer 1500ml
- Vocht in vast voedsel ongeveer 700ml
- Vocht wat vrijkomt bij verbranding 400ml
Hieronder wordt aangeven via welke routes er water het lichaam verlaat en ook hoeveel water dat is:
- Verdamping via huid en ademhaling ongeveer 900ml
- Transpiratie ongeveer 100ml
- Urine ongeveer 1500ml
- Faeces (ontlasting) ongeveer 100ml
Regulatie van de vochtbalans
Regulatie van een positieve vochtbalans
Een positieve vochtbalans verhoogt de hoeveelheid extracellulair vocht en dus ook het bloedvolume. Door een toegenomen bloedvolume neemt het hartminuutvolume (HMV) en dus ook de bloeddruk toe. Door de toename in HMV en bloeddruk neemt ook de ultrafiltratie in het kapsel van Bowman toe. Ook zal in de nefronen er een toegenomen uitscheiding van natrium plaatsvinden. Ook zal het lichaam minder antidiuretisch hormoon en aldosteron maken en meer atriaal natriuretisch hormoon maken. Deze hormonen zorgen ervoor dat in de distale tubulus en verzamelbuis van de nefronen meer water en natrium wordt uitgescheiden. Door deze verschillende effecten zal de vochtbalans normaliseren.
Regulatie van een negatieve vochtbalans
Een negatieve vochtbalans verlaagt de hoeveelheid extracellulair vocht en dus ook het bloedvolume. Door een afgenomen bloedvolume daalt het HMV en de bloeddruk. Door het lagere HMV en bloeddruk, daalt ook de ultrafiltratie en daardoor de druk in het nefron. Tussen het kapsel van Bowman en distale tubulus zit een bepaalde structuur die de druk registreert. Deze structuur heet het juxtaglomerulaire complex. Wanneer het juxtaglomerulaire complex een lage druk registreert, maakt deze structuur renine aan. Renine zet angiotensinogeen om in angiotensine I. Angiotensine I wordt door Angiotensin Converting Enzyme (ACE) omgezet in angiotensine II. Angiotensine II zorgt voor de volgende effecten:
- Vasoconstrictie waardoor de bloeddruk toeneemt
- Verhoogt de reabsorptie van natrium en water en verlaagt de uitscheiding van natrium en water
- Zet de bijnierschors aan tot aldosteronproductie. Aldosteron stimuleert de natriumreabsorptie, waardoor ook de wateropname wordt gestimuleerd.
- Stimuleert de aanmaak van antidiuretisch hormoon (ADH). ADH zorgt ervoor dat er meer water wordt gereabsorbeerd
- Stimuleert het dorstgevoel, waardoor meer wordt gedronken
Bronnen:
JE. Hall, 2013, Pocket Companion to Textbook of Medical Physiology, Elsevier Inc
GA Thibodeau, Patton KT 2012, Anatomy & Physiology, Mosby/Elsevier
EN Marieb, Hoehn K 2012, Human Anatomy & Physiology, Pearson/Benjamin Cummings