Normaliter worden de bewegingen van onze skeletspieren (later als spieren aangeduid) aangestuurd vanuit de grote hersenen. Het aansturen van de spieren is dan een bewust, willekeurig proces. Spieren kunnen echter ook samentrekken zonder input vanuit de hogere hersencentra. De spieren reageren dan direct onder invloed van sensorische input. Een reflex is vaak een eenvoudige snelle voorspelbare reactie op een bepaalde prikkel. Er bestaan echter ook complexere reflexen. Reflexen verlopen via de reflexboog. Er zijn verschillende soorten reflexen. Verschillende soorten reflexen zijn de strekreflexen, reflexen vanuit de craniale zenuwen (hersenzenuwen), reflexen bij baby’s en overige reflexen.
Strekreflexen, oftewel rekreflex
De naam strekreflexen is een beetje verwarrend om dat niet strekreflexen niet alleen de strekspieren aangaat, maar ook de buigspieren van het lichaam. De strekreflex slaat op de strek, of rek die op een pees komt en het contraheren van de spier daarop.
De strekreflex wordt gezien als de klassieke reflex.
Strekreflex komt er een plotse rek op de pees van een bepaalde spier door bijvoorbeeld met reflexhamer op een ontspannen pees te slaan. Deze plotse rek wordt waargenomen door sensorische zenuwen van het perifere zenuwstelsel. De sensorische zenuw verzendt een impuls naar een interneuron (schakelneuron) van het centrale zenuwstelsel. Vervolgens stuurt het interneuron een impuls naar een motoneuron van de spier waarop een plotse rek is uitgeoefend. Het motoneuron stuurt een impuls naar de spier om aan te spannen. Deze vorm van reflexen geeft informatie over de gezondheid van het perifere en centrale zenuwstelsel. Bekende strekreflexen zijn:
- Bicepsreflex
- Brachioradialisreflex
- Patellapeesreflex (kniepeesreflex)
- Tricepsreflex
Reflexen vanuit de craniale zenuwen
Veel craniale zenuwen zijn gemengde zenuwen. Dit betekent dat de craniale zenuwen zowel informatie naar het centrale zenuwstelsel (afferente; sensorische zenuwen), als informatie van het centrale zenuwstelsel vervoeren (efferente; motorische zenuwen). Het prikkelen van bepaalde craniale zenuwen heeft een voorspelbare reactie tot gevolg. Het schijnen met een fel lampje in de pupil heeft als reflex dat de pupil vernauwt. Bekende hersenzenuwreflexen zijn:
- Pupilreflex
- Kokhalsreflex
- Accomodatiereflex
- Knipperreflex
Reflexen bij baby’s
Pasgeboren baby’s hebben een aantal reflexen die later bij het ouder worden verdwijnen. Deze reflexen worden onderdrukt door het rijpen van het centrale zenuwstelsel. Het terugkomen van deze reflexen geeft informatie over de gezondheid van het zenuwstelsel.
Deze reflexen bij baby’s worden ook wel primitieve reflexen genoemd en zorgen ervoor dat de pasgeboren baby gedrag uitvoert waarmee de baby in de eerste levensfase kan overleven. Bekende reflexen bij baby’s zijn:
- Grijpreflex
- Zuigreflex
- Symmetrische en assymetrische tonische nekreflex
Overige reflexen
Onder de overige reflexen vallen de reflexen die niet onder de andere reflexen te categoriseren zijn. Bekende reflexen zijn bijvoorbeeld:
- Terugtrekreflex bij bijvoorbeeld het aanraken van een hete pan
- Duikreflex
Reflexen en gezondheid
Reflexen geven veel informatie over de gezondheid van het zenuwstelsel. De mate waarin een reflex aanwezig is, geeft informatie over verbinding tussen sensorische input en motorische output. De mate waarin een reflex aanwezig is, wordt aangegeven met een cijfer:
- 0 staat voor een afwezige reflex
- 1 staat voor hyporeflex
- 2 staat voor normale reflex
- 3 staat voor hyperreflex zonder clonus
- 4 staat voor hyperreflex met clonus
Een clonus is een zeer heftige krachtige spieraanspanning.
Bronnen:
William D. McArdle, Victor L. Katch, & Frank I. Katch (2014) Exercise Physiology, Nutrition, Energy, and Human Performance, LWW Philadelphia