Formatio reticularis bouw en functie

De formatio reticularis bestaat uit verschillende met elkaar verbonden kernen en is een van de oudste hersengebieden. Deze kernen bevinden zich in de hersenstam. Omdat de formatio reticularis uit verschillende kernen bestaat is er geen duidelijk begrensd gebied wat onder de formatio reticularis wordt verstaan. De formatio reticularis heeft een belangrijke functie in het bewustzijn en activatiestand van het autonome zenuwstelsel. De functie van de formatio reticularis is het beïnvloeden van binnenkomende (afferente) en uitgaande (efferente) prikkels naar en van hogere hersencentra.

Delen van de formatio reticularis
De formatio reticularis bestaat uit drie delen. Deze drie delen van de formatio reticularis zijn:

  • Mediane deel ook wel nucleus raphe genoemd
  • Mediale deel ook wel magnocellulaire rode nucleus genoemd
  • Laterale deel ook wel parvocellulaire reticulaire nucleus genoemd

Het mediane deel van de formatio reticularis maakt veel serotonine aan. Serotonine speelt een belangrijke rol in het vormen en beïnvloeden van onze stemming. Bij mensen met een depressie is er onder andere sprake van een tekort aan serotonine, of werkt het serotonine niet goed, of wordt het serotonine te snel afgebroken. Het mediale deel van de formatio reticularis speelt een belangrijke rol in het beïnvloeden van bewegingen. Het laterale deel van de formatio reticularis speelt een belangrijke rol in de ademhaling en dan met name de uitademing.

Functies van de formatio reticularis
De formatio reticularis bestaat uit zeer veel neurale netwerken die zeer sterk met elkaar verbonden zijn. De formatio reticularis heeft een aantal belangrijke functies. Hieronder worden de functies van de formatio reticularis kort beschreven.

Motorische functie van de formatio reticularis
Vanuit hogere hersengebieden van de grote hersenen lopen er verbindingen naar de formatio reticularis. Deze verbindingen reguleren met name houding, basisspierspanning en evenwicht. Ook lopen er zenuwverbindingen vanuit de ogen, oren en evenwichtsorgaan via de formatio reticularis naar de kleine hersenen (cerebellum), om zo bewegingen te controleren. Ook zendt de formatio reticularis impulsen naar de ademhalingsspieren en spieren die slikken mogelijk maken, zodat slikken en ademen meer een onbewust proces wordt. Verder maakt de formatio reticularis het volgen van objecten met de ogen mogelijk.

Pijnregulatie
De formatio reticularis beïnvloedt hoeveel pijnimpulsen de hogere hersencentra bereiken. De hogere hersencentra nemen de daadwerkelijke pijn waar. Wanneer minder pijnimpulsen de hogere hersencentra bereiken, wordt minder pijn waargenomen. Daarnaast lopen er efferente zenuwenverbindingen vanuit de formatio reticularis die pijn dempen.

Cardiovasculaire beïnvloeding van de formatio reticularis
De formatio reticularis heeft een directe verbinding met de medulla oblongata. In de medulla oblongata zitten centra die de hartfrequentie, slagvolume en verwijding (vasodilatatie) en vernauwing (vasoconstrictie) van aders mogelijk maken.

Bewustzijn, aandacht en slaap
De formatio reticularis heeft een directe verbinding met de thalamus. De thalamus kan gezien worden als een filter voor binnenkomende prikkels naar de grote hersenen. De thalamus beslist welke prikkels en hoeveel prikkels de grote hersenen bereiken. De formatio reticularis kan echter de functie van de thalamus sterk beïnvloeden.

Verder beïnvloedt de formatio reticularis welke prikkels wel onder onze aandacht komen en welke prikkels niet. Zo zal iemand die aan een drukke weg woont niet meer wakker worden van de voorbijrazende auto’s, maar wel van zijn wekker.

Bronnen:

William D. McArdle, Victor L. Katch, & Frank I. Katch (2014) Exercise Physiology, Nutrition, Energy, and Human Performance, LWW Philadelphia