Histologie (weefsels); bouw en functie epitheelweefsel

Epitheelweefsel is een van de vier weefseltypen. Naast epitheelweefsel bestaan er ook nog de weefsels bindweefsel, spierweefsel en zenuwweefsel. Alle weefsels bestaan uit cellen en matrix die in een verschillende verhouding voorkomen. Epitheelweefsel bevat weinig matrix en veel cellen. Epitheelweefsel bevat geen bloedvaten en is dus van de uitwisseling van zuurstof, voedingsstoffen en afvalstoffen afhankelijk van de onderliggende basale membraan. Epitheel bevat zeer sneldelende cellen (sterk mitotosch weefsel). De functies van epitheelweefsel zijn; bescherming, absorptie, filtratie, uitscheiding, secretie en sensoriek.

Soorten epitheelweefsel
Er bestaan verschillende soorten epitheelweefsel. De soorten epitheelweefsel zijn:

  • Plaveiselepitheel
  • Kubisch epitheel
  • Cilindrisch epitheel
  • Klierepitheel

Deze verschillende soorten epitheelweefsel kunnen bestaan uit een cellaag (eenlagig epitheelweefsel), meerlagig (gestratificeerd epitheelweefsel), of het kan lijken alsof het epitheelweefsel uit meerdere lagen bestaat, maar eigenlijk maar uit een cellaag bestaat (pseudogestratificeerd epitheelweefsel).

Hieronder wordt de bouw en functie van de verschillende soorten epitheelweefsels beschreven. Bij elk soort epitheelweefsel wordt aangegeven in welk deel van het lichaam dit soort epitheelweefsel de overhand heeft. Dit betekent niet dat er in dat deel van het lichaam geen andere cellen en weefsels voorkomen.

Bouw en functie van plaveiselepitheel
Het plaveiselepitheel bestaat uit sterk afgeplatte cellen. Er bestaan twee verschillende soorten plaveiselepitheel:

  1. Eenlagig plaveiselepitheel
  2. Gestratificeerd plaveiselepitheel. Gestratificeerd plaveiselepitheel bestaat weer uit twee subtypen. Het verhoornde gestratificeerde plaveiselepitheel en het niet-verhoornde plaveiselepitheel

Eenlagig plaveiselepitheel
Het eenlagig plaveiselepitheel komt in plaatsen van het lichaam voor waar een hoge difussie- en osmosegradiënt noodzakelijk is. In de glomerulus, capillairen en alveoli komt bijvoorbeeld met name plaveiselepitheel voor.

Verhoornd gestratificeerd plaveiselepitheel
Verhoornd gestratificeerd plaveiselepitheel komt voor op plaatsen waar bescherming van het onderliggende weefsel noodzakelijk is. Verhoornd gestratificeerd plaveiselepitheel bestaat uit levende cellen en dode cellen die veel keratine bevatten (verhoornd zijn). De opperhuid bestaat uit verhoornd gestratificeerd plaveiselepitheel.

Niet-verhoornd plaveiselepitheel
Niet-verhoornd plaveiselepitheel bestaat uit meerdere cellagen die aan slijtage onderhevig zijn. Het epitheelweefsel van bijvoorbeeld de mond en vagina bestaat onder andere uit niet-verhoornd plaveiselepitheel wat vochtig gehouden.

Bouw en functie van  kubisch epitheel
De cellen van kubisch epitheel lijken op kubussen. Er bestaan ook twee soorten kubisch epitheel:

  1. Eenlagig kubisch epitheel (simpel kubisch epitheel)
  2. Gestratificeerd kubisch epitheel

Eenlagig kubisch epitheel
Eenlagig kubisch epitheel komt voor op plaatsen in het lichaam waar secretie en absorptie van stoffen een belangrijke rol speelt. Eenlagig kubisch epitheel komt bijvoorbeeld voor in de nefronen, ovaria (eierstokken) en afvoergangen van klieren.

Gestratificeerd kubisch epitheel
Gestratificeerd kubisch epitheel bestaat uit meerdere lagen van kubusvormige cellen. De belangrijkste functie van gestratificeerd kubisch epitheel is het bieden van bescherming.

Bouw en functie van cilindrisch epitheel
Cilindrisch epitheel bestaat uit cellen waarvan de hoger (langer) zijn, dan dat ze breed zijn. Er bestaan drie soorten cilindrisch epitheel:

  1. Eenlagig cilindrisch epitheel
  2. Gestratificeerd cilindrisch epitheel
  3. Pseudogestratificeerd epitheel

Eenlagig cilindrisch epitheel
Eenlagig cilindrisch epitheel bestaat uit zoals de naam al aangeeft een cellaag. Deze cellen kunnen trilhaarcellen zijn, of niet. Bestaat de cellaag uit trilhaarcellen, dan wordt de cellaag eenlagig cilindrisch trilhaaropitheel genoemd. Het epitheel van de bovenste luchtwegen bestaat uit eenlagig cilindrisch trilhaarepitheel.
Bestaat de cellaag niet uit trilhaarcellen, dan wordt het gewoon eenlagig cilindrisch epitheel genoemd.

Gestratificeerd cilindrisch epitheel
Gestratificeerd cilindrisch epitheel komt niet veel voor. Gestratificeerd cilindrisch epitheel bestaat uit meerdere cellagen en komt onder andere voor in de uterus (baarmoeder) en de conjunctiva (hoornvlies). Dit epitheelweefsel beschermt de onderliggende weefsellaag en scheidt stoffen uit.

Pseudogestratificeerd epitheel
Pseudogestratificeerd kan wel, of geen trilharen bevatten. Pseudogestratificeerd met trilharen komt bijvoorbeeld ook voor in de trachea (luchtpijp). De trilharen voeren slijm met daarin afvalstoffen af naar de mond.
Pseudogestratificeerd epitheel zonder trilharen komt voor in de vas deferens (zaadleider) van de man.

Bouw en functie van klierepitheel
Het klierepitheelweefsel kan verdeeld worden in endocrien en exocrien klierepitheelweefsel.

Endocrien klierepitheelweefsel
Endocrien klierepitheelweefsel bevat geen klierbuizen en produceren hormonen die ze afgeven aan de interstitiële ruimte (ruimte tussen cellen). Via de interstitiële ruimte komen de hormonen terecht in de bloedbaan, of lymfebaan.

Exocrien klierepitheelweefsel
Exocrien klierepitheelweefsel kan verdeeld worden in unicellulaire klieren en multicellulaire klieren. Unicellulaire klieren zijn klieren die uit een cel bestaan. Een unicellulaire klier is bijvoorbeeld de mucinevormende klier.
Multicellulaire klieren zijn klieren die uit meerdere cellen bestaan en een afvoergang hebben. Multicellulaire klieren kunnen verder verdeeld worden in:

  • Merocriene klieren (bijvoorbeeld de pancreas) zijn klieren die hun product middels exocytose afgeven
  • Apocriene klieren (bijvoorbeeld melkklieren) bestaan uit cellen die bij het afgeven van hun product de celmembraan openen en sluiten
  • Holocriene klieren (bijvoorbeeld talgklieren) bestaan uit cellen die barsten en sterven bij het afgeven van hun product

Bronnen:

JE. Hall, 2013, Pocket Companion to Textbook of Medical Physiology, Elsevier Inc
GA Thibodeau, Patton KT 2012, Anatomy & Physiology, Mosby/Elsevier
EN Marieb, Hoehn K 2012, Human Anatomy & Physiology, Pearson/Benjamin Cummings