Erythema nodosum is een vrij zeldzame huidafwijking. Deze huidafwijking gaat gepaard gaat met rode, drukpijnlijke bulten aan de onderbenen. Rode, drukpijnlijke bulten aan de bovenbenen en onderarmen worden ook gezien maar minder vaak. Erythema nodosum is een vorm van panniculitis (ontsteking van het vetweefsel onder de huid).
Erythema nodosum
Erythema nodosum is een rood/violet gekleurde subcutane nodulus. De locatie van deze subcutane nodulus is meestal pretibiaal. Het is een vertraagde hypersensitieve reactie op antigenen. Het wordt geassocieerd met verscheidene infectieuze agenten, medicatie en andere ziektes die geassocieerd worden met erythema nodosum. De pathogenese is grotendeels onduidelijk.
Epidemiologie erythema nodosum (hoe vaak komt erythema nodosum)
Erythema nodosum wordt gezien bij 1 tot 5 personen per 100.000 personen. Het meeste aangedaan zijn vrouwen tussen de 15 en 40 jaar oud.
Etiologie erythema nodosum
De meeste patienten met erythema nodosum hebben een recente streprococcen infectie doorgemaakt of hebben een onbekende oorzaak. Bij 15-40 % is het een vroeg symptoom van een infectie, bindweefselaandoeningen of andere inflammatoire aandoeningen. Zorgvuldige diagnostiek is daarom erg belangrijk.
Klinische manifestatie erythema nodosum
Erythema nodosum zijn een pijnlijk, erythemateuse nodules die zich meestal bevinden op het anterieure (voorzijde) oppervlak van beide benen. Na verloopt van tijd veranderingen ze in blauwe-plek achtige lesies. Ze genezen zonder littekens binnen 2-8 weken.
De lesies zijn diepe nodulie die soms makkelijker te palperen zijn dan te zien. De lesies kunnen ook op de heupen, de thorax en de bovenste extremiteiten voorkomen. Bij de uitslag worden vaak polyarthalgias, koorts en malaise klachten gezien. De erytrocytsedimentatie is vaak verhoogd (in 15-40% normaal).
Ziektebeeld erythema nodosum
Erythema nodosum is een panniculitis. Dit is een ontsteking van de septa in het subcutane vetweefsel, meestal zonder vasculitis.
Diagnose erythema nodosum
De diagnose erythema nodosum is meestal een klinische diagnose. Dit wil zeggen dat de diagnose meestal te stellen is op het klinische beeld zonder aanvullend onderzoek. Het klinisch beeld is zo typerend dat aanvullend onderzoek meestal niet nodig is. Een diep huidbiopt wordt alleen genomen bij een atypische presentatie:
• Patiënt zonder lesies op de benen
• Niet verdwijnen van de lesies na 2-8 weken
• Ontwikkeling van ulceraties
Het is erg belangrijk om een diep biopt te nemen anders kan het zijn dat de diagnose nog niet met zekerheid te stellen is. Verder kan er ook nog gekeken worden naar het bloedbeeld, de leverenzymen, het serumcreatinine en ureum, de antistreptolyse-O titer. En kan men nog een x-thorax en een mantoux-test doen.
Oorzaken van erythema nodosum
Er zijn veel verschillende oorzaken die erythema nodosum kunnen veroorzaken. Hieronder volgt een overzicht:
• Streptococcen faryngitis
• Idiopatisch
• Sarcoidose
• Tuberculose
• Coccidiomycosis
• Histoplasmosis
• Ziekte van Hodgkin
• Chlamydia infectie
• Medicatie
• Lepra
• SLE
• Yersinia
• Blastomycosis
• Inflammatory bowel disease
• Ziekte van Behcet
• Bacteriele gastroeneritis
• Pancreatitis
• Ziekte van Whipple
• Zwangerschap
• Dental infecties
• HIV infectie
• Syphilis
• Kat-krab ziekte
Behandeling erythema nodosum
Erythema nodosum is meestal self-limiting. Dit wil zeggen dat de uitslag vanzelf verdwijnt zonder dat daar medicatie voor gegeven moet worden. Wanneer de onderliggende oorzaak bekend is van de erythema nodosum kan die behandeld worden. Verder kan er wel een symptomatische behandeling plaats vinden.
Bronnen:
E. Rubin, Farber, JL, Pathology (1999), Lippincott-Raven, Philadelphia, New York
H. de Vries, de Jongh, TOH, Grundmeijer, HGLM, Diagnostiek van alledaagse klachten (2003), Bohn Stafleu van Lofhum, houten
EH van de Lisdonk, van den Bosch, WJHM, Lagro-Janssen, ALM, Ziekten in de huisartspraktijk (2003), Elsevier gezondheidszorg, Maarssen
Parveen Kumar, Michael Clark, Clinical Medicine (2002), W.B. Saunders, Philadelphia