Zenuwstelsel; craniale zenuwen (hersenzenuwen)

De twaalf craniale zenuwen, of hersenzenuwen ontspringen direct paarsgewijs uit het brein en hersenstam. De eerste twee hersenzenuwen ontspringen direct uit het brein en de overige tien hersenzenuwen ontspringen vanuit de hersenstam. Er zijn drie sensorische, vijf motorische en vier gemengde hersenzenuwen. De twaalf hersenzenuwen zijn; nervus olfactorius, nevus opticus, nervus oculomotorius, nervus trochlearis, nervus trigeminus, nervus abducens, nervus facialis, nervus vestibulocochlearis, nervus glossopharyngeus, nervus vagus, nervus accessorius en de nervus hypoglossus.

Nervus olfactorius (hersenzenuw I; N I)
De nervus olfactorius is de eerste hersenzenuw. De neuronen van de nervus olfactorius bevinden zich in het slijmvlies (mucosa) in de bovenste delen van de neusholte. De nervus olfactorius bevindt zich geheel binnen de schedel. De nervus olfactorius is een sensorische zenuw. Deze receptoren van de nervus olfactorius vervoeren hun impulsen via axonen die naar de hersenen lopen. De nervus olfactorius heeft in tegenstelling tot alle andere zenuwen het vermogen om te herstellen.

Nevus opticus (hersenzenuw II; N II)
De nervus opticus is de tweede hersenzenuw. De nervus opticus wordt ook wel oogzenuw genoemd. De nervus opticus is een sensorische zenuw. De nervus opticus vervoert visuele informatie van de retina (netvlies) naar de visuele hersenschors. De nervus opticus bevindt zich geheel binnen de schedel. De axonen van de nervus opticus vervoeren hun impulsen richting de hersenen.

Nervus oculomotorius (hersenzenuw III; N III)
De nervus oculomotorius is de derde hersenzenuw. De nervus oculomotorius is een gemengde zenuw. De nervus oculomotorius bevat axonen die impulsen vanuit de hersenstam richting bijna alle oogspieren vervoeren (de motorische functie) en axonen die impulsen die vanuit bijna alle oogspieren richting de hersenstam vervoeren. De nervus oculomotorius innerveert bijna alle oogspieren, behalve de m. obliquus superior en m. lateralis rectus. De oogspieren bewegen de oogbal. Verder worden er impulsen via de nervus opticus verstuurd die informatie bevatten over de stand van het oog. De nervus oculomotorius werkt samen met de vierde en zesde hersenzenuw; de nervus trochlearis en nervus abducens.

Nervus trochlearis (hersenzenuw IV; N IV)
De nervus trochlearis is de vierde hersenzenuw. De nervus trochlearis is een motorische zenus die maar een oogspier van de oogbal innerveert; de m. obliquus superior. De nervus trochlearis ontspringt vanuit de hersenstam.

Nervus trigeminus (hersenzenuw V; N V)
De nervus trigeminus is de vijfde hersenzenuw. De nervus trigeminus is een gemengde zenuw. Bestaat uit drie delen; de nervus opthalmicus, de nervus maxillaris en de nervus mandibularis. De nervus trigeminus is een gemengde zenuw. De nervus trigeminus stuurt de kauwspieren aan. De sensorische delen van de nervus trigeminus verstuurt sensorische informatie van het voorhoofd, gezicht, mond tandvlees en gebit.

Nervus abducens (hersenzenuw VI; N VI)
De nervus abducens is de zesde hersenzenuw. De nervus abducens is een motorische zenuw die maar een spier van de oogbal innerveert; de m. lateralis rectus.

Nervus facialis (hersenzenuw VII; N VII)
De nervus facialis is de zevende hersenzenuw. De nervus facialis is een gemengde zenuw. De motorische delen van de nervus facialis innerveert de spieren van het gezicht die verantwoordelijk zijn voor gezichtsuitdrukkingen. Er zijn ook parasympatische vezels die het hoofd en nek innerveren. De sensorische delen van de nervus facialis vervoeren informatie over smaak van de tong.

Nervus vestibulocochlearis (hersenzenuw IIX; N IIX)
De nervus vestibulocochlearis is de achtste hersenzenuw. De nervus vestibulocochlearis is een sensorische zenuw die impulsen van het gehoor en het evenwichtsorgaan verstuurt naar het centrale zenuwstelsel.

Nervus glossopharyngeus (hersenzenuw IX; N IX)
De nervus glossopharyngeus is de negende hersenzenuw. De nervus glossopharyngeus is een gemengde zenuw. De nervus glossopharyngeus verstuurt informatie van de amandelen, tong, middenoor, sensoren in de a. carotis en sinus carotidicus richting het centrale zenuwstelsel. De motorische vezels van de nervus glossopharyngeus gaan richting glandulae parotis (speekselklieren) en de m. stylopharyngeus.

Nervus vagus (hersenzenuw X; N X)
De nervus vagus is de tiende hersenzenuw. De nervus vagus is een motorische zenuw. De nervus vagus is de belangrijkste zenuw van het parasympatisch zenuwstelsel en innerveert ook enkele skeletspieren de tong, pharynx en larynx.

Nervus accessorius (hersenzenuw XI; N XI)
De nervus accessorius is de elfde hersenzenuw. De nervus accessorius is een motorische zenuw en innerveert de m. trapezius en m. sternocleidomastoideus.

Nervus hypoglossus (hersenzenuw XII; N XII)
De nervus hypoglossus is de twaalfde hersenzenuw. De nervus hypoglossus is een motorische zenuw en innerveert de tongspier.

Bronnen:

JE. Hall, 2013, Pocket Companion to Textbook of Medical Physiology, Elsevier Inc
GA Thibodeau, Patton KT 2012, Anatomy & Physiology, Mosby/Elsevier
EN Marieb, Hoehn K 2012, Human Anatomy & Physiology, Pearson/Benjamin Cummings