In de vorige delen van de wetenschapsalmanak hebben we onderzocht hoe verschillende onderzoeksmethoden bijdragen aan onze kennis over training, voeding en gezondheid. We zagen hoe cohortstudies waardevolle inzichten geven in trends en patronen, en hoe gerandomiseerde gecontroleerde studies (RCT’s) ons helpen om oorzaak-gevolgrelaties beter te begrijpen. Maar zelfs een zorgvuldig opgezette RCT levert nog geen definitief bewijs. Een belangrijk vraagstuk bij het interpreteren van onderzoek is het onderscheid tussen verband en oorzaak. Een studie kan aantonen dat twee zaken samenhangen – zoals eiwitinname en krachttoename – maar dat betekent niet automatisch dat het ene het andere veroorzaakt. In dit deel van de wetenschapsalmanak duiken we dieper in deze kwestie. We bespreken waarom een waargenomen verband nog geen oorzakelijk effect bewijst, welke valkuilen er zijn bij het trekken van conclusies en hoe we steeds dichter bij zekerheid kunnen komen.
Meer eiwit, meer kracht? Of gewoon toeval?
Stel, je wilt weten of een hogere eiwitinname de krachttoename bij krachttraining bevordert. Je zou dan een vragenlijst kunnen afnemen onder serieuze ijzervreters, waarin ze zelf hun eiwitinname en kracht inschatten. Als daaruit blijkt dat mensen die meer eiwitten eten ook sterker zijn, betekent dat nog niet dat een forse eiwitinname de oorzaak is van hun krachttoename. Misschien is het toeval, of speelt er een andere, niet-gemeten factor mee. Een klassiek voorbeeld is de correlatie tussen ijsverkoop en verdrinkingen: beide nemen toe bij warm weer, maar dat betekent niet dat een bolletje vanille-ijs je richting de bodem van het zwembad trekt.
Maar wanneer aten ze die eiwitten?
Een ander probleem: we weten niet wat er eerst was – de toename in spierkracht of een hogere eiwitinname. Wat als de sterkste krachtsporters hun spieren hebben opgebouwd op een eiwitarm dieet en pas later meer eiwitten gingen eten in een poging om toch nog wat extra progressie te boeken? In dat geval is eiwit niet de reden van hun spiergroei, maar een bijzaak.
Een stap verder: meten over tijd
Laten we een groep lifters volgen en hun kracht meten op twee momenten, met enkele maanden ertussen. In die periode laten we ze vrij trainen en hun eiwitinname bijhouden. Zelfs als blijkt dat de groep die meer eiwitten at de grootste krachttoenames had, kunnen we nog steeds niet met zekerheid zeggen dat eiwit de oorzaak was. Misschien zijn de ijzervreters met de beste vooruitgang ook gewoon degenen die het meest nadenken over hun training en voeding – en dus sowieso al effectiever bezig waren. Zelfs als we iedereen exact hetzelfde trainingsprogramma laten volgen en dezelfde trend zien, blijft de vraag of eiwit echt het verschil maakt. Misschien zijn de serieuze lifters simpelweg meer toegewijd, trainen ze harder en slapen ze beter, waardoor hun vooruitgang niets met eiwit te maken heeft.
De gouden standaard: een experiment met controle
Wil je écht weten of eiwitinname de krachttoename veroorzaakt? Dan is een gerandomiseerd gecontroleerd onderzoek (RCT) nodig. Hierbij verdeel je een grote groep lifters willekeurig over een isocalorisch eiwitrijk en een eiwitarm dieet en laat ze hetzelfde trainingsprogramma volgen, dezelfde hoeveelheid slapen, et cetera. Dankzij deze willekeur zorg je ervoor dat er geen systematische verschillen tussen de groepen zitten, zoals verschil in slaaptijd, aantal calorieën in het dieet, of trainingsschema. Beide groepen precies hetzelfde trainingsprogramma, waarbij alle andere factoren – zoals slaap, supplementgebruik en totale calorie-inname – strikt worden gecontroleerd. Als de groep met een eiwitrijk dieet vervolgens significant meer kracht wint dan de groep met een eiwitarm dieet, dan hebben we sterke aanwijzingen voor een oorzakelijk verband.
Eén studie? Mooi, maar nog geen zekerheid
Maar zelfs als we een perfect uitgevoerd RCT hebben, is één studie nog niet genoeg om causatie definitief vast te stellen. Op basis van één studie mogen we nog niet zeggen dat er sprake is van causatie; herhaling en bevestiging door meerdere studies zijn essentieel. Dus voordat je een vrachtlading kipfilet en kwark inslaat op basis van één onderzoek: wacht nog even af of het bewijs zich opstapelt.
Wil je fit worden zonder fratsen. Bestel dan Fit zonder fratsen hier. Of klik op het boek hieronder:
