Het zenuwstelsel ontvangt, verwerkt en integreert prikkels uit het inwendige en uitwendige milieu (prikkels van binnen en buiten het lichaam). Vervolgens initieert het zenuwstelsel een adequate reactie op deze prikkels. Het zenuwstelsel heeft echter geen input nodig om een actie te ontwikkelen. Het zenuwstelsel is zo georganiseerd dat prikkels verzameld kunnen worden met verschillende soorten receptoren en zenuwcellen (neuronen). Vervolgens worden deze prikkels verwerkt en wordt een adequate reactie gevormd via vaak andere neuronen. Het zenuwstelsel bestaat uit het centrale zenuwstelsel (CZS) en het perifere zenuwstelsel (PZS). Het centrale zenuwstelsel is het deel van het zenuwstelsel dat binnen het wervelkanaal en de schedel ligt. Echter ook de retinas (netvliezen) bestaan uit een gespecialiseerd soort neuronen die tot het CZS wordt gerekend. Het PZS is het deel van het zenuwstelsel dat buiten de schedel en het wervelkanaal ligt.
Organisatie van het centrale zenuwstelsel (CZS)
Het CZS is dat deel van het zenuwstelsel dat binnen de schedel en het wervelkanaal ligt. Ook de netvliezen behoren tot het CZS. Het CZS bestaat van onder naar boven uit het ruggenmerg, verlengde merg, pons, cerebellum (kleine hersenen), mesencephalon (middenhersenen), diencephalon en cerebrum (grote hersenen). Het diencephalon bestaat vervolgens nog uit de thalamus en hypothalamus.
Het CZS zorgt voor verwerking en integratie van prikkels van het perifere zenuwstelsel (PZS). Op basis van deze verwerking wordt een adequate reactie gegenereerd en via het PZS vervoert naar de doelorganen. Het CZS kan echter ook zonder input acties ontwikkelen.
Organisatie van het perifere zenuwstelsel (PZS)
Het PZS is dat deel van het zenuwstelsel dat buiten de schedel en het wervelkanaal ligt. Alle zenuwvezels die ontspringen aan neuronen die binnen het CZS liggen behoren vaak tot het PZS.
Het PZS bestaat grofweg uit twee onderdelen. Deze twee onderdelen van het PZS zijn:
- Een deel dat informatie, oftewel impulsen binnen en buiten het lichaam vervoert naar het CZS. Dit deel van het PZS wordt het afferente deel van het PZS genoemd, oftewel het sensorische zenuwstelsel
- Een deel dat prikkels, oftewel impulsen vervoert naar verschillende doelorganen vanaf het CZS. Dit deel van het PZS wordt het efferente deel van het PZS, oftewel het motorische zenuwstelsel
Het efferente deel van het PZS kan echter weer verder verdeeld worden in twee onderdelen. Deze twee onderdelen van het efferente deel van het PZS zijn:
- Het somatische zenuwstelsel. Het somatische zenuwstelsel staat onder invloed van de wil. Dit deel van het PZS stuurt de skeletspieren aan
- Het autonome zenuwstelsel. Het autonome zenuwstelsel staat niet onder invloed van de wil. Het autonome zenuwstelsel geleidt impulsen van het CZS naar gladde spieren van organen, klieren en het hart[/OLIST]
Parasympatisch en sympatische zenuwstelsel
Het autonome zenuwstelsel bestaat uit twee delen. Deze twee delen zijn het parasympatisch en sympatische zenuwstelsel. De functies van het parasympatisch en sympatische zenuwstelsel zijn tegengesteld aan elkaar. Het parasympatisch zenuwstelsel zet het lichaam in een ruststand, het zorgt ervoor dat energievoorraden weer worden aangevuld en het lichaam herstelt. Wanneer het parasympatisch zenuwstelsel de overhand heeft, wordt de hartslag en de ademhaling trager en lager en werkt de spijsvertering beter
Het sympatische zenuwstelsel zet het lichaam in de actiestand. Het sympatische zenuwstelsel stimuleert het vrijmaken van energie uit de voorraden van het lichaam. Ook zal de hartslag en ademhaling versnellen en zal de spijsvertering trager verlopen wanneer het sympatische zenuwstelsel de overhand heeft.
Vaak zijn in verschillende delen van het lichaam het parasympatische en sympatische zenuwstelsel in verschillende verhoudingen actief. Zo kan het sympatische zenuwstelsel de overhand hebben bij zeer geconcentreerd beeldschermwerk, terwijl gelijktijdig in het spijsverteringsstelsel het parasympatische zenuwstelsel de overhand heeft.
Bronnen:
William D. McArdle, Victor L. Katch, & Frank I. Katch (2014) Exercise Physiology, Nutrition, Energy, and Human Performance, LWW Philadelphia