Dit artikel gaat over de ziekte van Parkinson. De ziekte van Parkinson is een veelvoorkomende, progressieve neurodegeneratieve aandoening van het extra-pyramidale systeem. Dit betekent dat de ziekte van Parkinson niet te genezen is. Bepaalde structuren van het zenuwstelsel kunnen steeds minder goed functioneren. Bij de ziekte van Parkinson is met name de substantia nigra aangedaan. Deze structuur produceert dopamine. Dopamine is een belangrijke neurotransmitter.
Klinische verschijnselen
Bij de ziekte van Parkinson zijn er 4 hoofdsymptomen:
• Rusttremor (trillen in rust)
• Rigiditeit (stijfheid)
• Akinesie, hypokinesie, bradykinesie
• Gestoorde houding en houdingsreflexen
Bovenstaande symptomen die bij de ziekte van Parkinson voorkomen, worden allemaal kort toegelicht.
Bij de ziekte van Parkinson geldt dat ten minste 3 van de 4 hoofdkenmerken aanwezig moeten zijn.
De volgende symptomen mogen bij de ziekte van Parkinson juist niet aanwezig zijn:
• Oogbewegingsstoornissen
• Blikparese
• Autonome functiestoornissen
• Pyramidebaanstoornissen
• Stoornissen van het perifeer motorisch neuron
• Cerebellaire stoornissen
• Geen reactie op dopaminemimetica
De hoofdsymptomen kunnen in verschillende volgorde ontstaan. Bij ongeveer 50% begint de aandoening eenzijdig.
Tremor bij de ziekte van Parkinson
De tremor bij de ziekte van Parkinson is een rusttremor, dit wil zeggen een tremor die aanwezig is in rust en verdwijnt bij inspanning. De tremor neemt toe in ernst bij spanning (stress), emotie en vermoeidheid. De frequentie is 4-8 hertz. De tremor is het meest uitgesproken in de extremiteiten, soms wordt hij gezien bij de kin en de tong en zelden aan het hoofd. In een laat stadium van de ziekte is er vaak geen afname van de tremor bij activiteit. Parkinson kan ook voorkomen zonder tremor.
Rigiditeit bij de ziekte van Parkinson
Rigiditeit wil eigenlijk zeggen dat er sprake is van een verhoogde spiertonus. Patiënten kunnen last hebben van spierpijn en de rigiditeit kan zich ook uitten als moeheid. De rigiditeit draagt bij aan de traagheid van patiënten met de ziekte van Parkinson. De rigiditeit is voelbaar bij passief bewegen.
Akinesie, hypokinesie, bradykinesie
Akinesie wil zeggen het niet kunnen starten en uitvoeren van bewegingen. Hypokinesie is het verminderd voorkomen en vertraagde start van bewegingen. Bradykinesie is het traag uitvoeren van een beweging. Akinesie, hypokinesie en bradykinesie uit zich bij de ziekte van Parkinson aan de hand van de volgende verschijnselen:
• Vermindering van spontane motoriek
• Vooral door familie/bekenden opgemerkt
• Vermindering spontane mimiek (maskergelaat)
• Spraak wordt slechter
• Articulatie wordt slechter
• Verminderd knipperen met ogen
• Verminderd slikken wat leidt tot speekselvloed
• Moeite met verschillende bewegingen tegelijk (bv. ontbreken armbewegingen bij lopen)
• Vermindering van vaardigheid (kleine knoopjes dichtmaken)
• Schrijven gaat moeizaam, handschrift wordt kleiner (micrografie)
• Patiënt klaagt vaak over afname spierkracht, bij LO geen duidelijke spierzwakte
Gestoorde houding en houdingsreflexen bij de ziekte van Parkinson
Een patiënt met de ziekte van Parkinson krijgt een gestoorde houding en de houdingsreflexen nemen af. De Patiënt gaat gebogen lopen met kleine schuifelende pasjes. De patiënt heeft een snel verstoorde balans en wordt daardoor onzeker bij het lopen. Er is sprake van verstarring spontane lichaamsmotoriek. Verder zie je dat er bij verandering van houding snel verlies van balans plaatsvindt. Dit leidt tot valpartijen en door het ontbreken van beschermende reflexen tot verwondingen.
Andere klinische verschijnselen van de ziekte van Parkinson
• Depressie (40%)
• Dementie (40–70%)
• Slaapstoornissen
• Lage bloeddruk
• Obstipatie
Bronnen:
A. Hijdra, Koudstaal, PJ, Roos, RAC, Neurologie (2003), Elsevier gezondheidszorg, Maarssen