Zenuwstelsel; tractus spinoreticularis en zijn functie in het bewustzijn en filtering van prikkels

De tractus spinoreticularis is de oudste somatosensorische tractus. Beloop van de tractus spinoreticularis lijkt voor een deel op het beloop van de tractus spinothalamicus (die pijnstimuli transporteert). Een deel van de zenuwvezels van de tractus spinoreticularis kruist echter niet naar de andere zijde van het ruggenmerg. De axonen van de tractus spinoreticularis synapteren in de formatio reticularis. De formatio reticularis zit voor een bevindt zich in de pons en medulla van de hersenstam.

Verloop van de tractus spinospinoreticularis
De eerste neuronen van de tractus spinoraticularis liggen in de dorsale ganglia. De axonen van dit eerste neuron dalen vaak een, of twee segmenten voordat zij synpateren op het tweede neuron in de achterhoorn van het ruggenmerg. De axonen van deze tweede neuronen lopen naar het derde neuron wat in de formatio reticularis van de hersenstam ligt.
Ongeveer de helft van de axonen van het tweede neuron van de tractus spinoreticularis kruisen op segmentale niveaus naar de andere zijde van het ruggenmerg. Wanneer de axonen zijn gekruist, stijgen de axonen op in de anterolaterale zijde van het ruggenmerg.
De andere helft van de axonen van het tweede neuron blijven aan dezelfde zijde van het ruggenmerg (ipsilateraal).
Vanuit de formatio reticularis lopen er axonen naar het limbische systeem en de cerebrale cortex.

Functie van de tractus spinoreticularis
De tractus spinoreticularis eindigt uiteindelijk in de formatio reticularis. De formatio reticularis bevindt zich in de pons en medulla van de hersenstam. De formatio reticularis is evolutionair gezien een van de oudste onderdelen van het zenuwstelsel en bestaat uit een aantal neurale netwerken die sterk met elkaar verbonden zijn.
Zo reguleert een neuraal netwerk de hartslagfrequentie en een ander neuraal netwerk de ademhalingsfrequentie. Van deze sterke onderlinge verbindingen van neurale netwerken in de formatio reticularis kan gebruik worden gemaakt. Door bijvoorbeeld bewust rustiger te ademen, zal ook de hartfrequentie kunnen dalen.
Hieronder staan de belangrijkste functies van de formatio reticularis opgesomd:

Beïnvloeding van het slaap-waakritme
De formatio reticularis beïnvloedt het slaap-waakritme doordat het aftakkingen heeft naar de thalamus en cerebrale cortex. De formatio reticularis kan ervoor zorgen dat deze hersengebieden gestimuleerd, danwel gedempt worden en men dus alerter, danwel slaperig wordt.

Filtering van impulsen
De formatio reticularis heeft een belangrijke functie in de filtering van impulsen. De formatio reticularis zorgt ervoor dat relevante impulsen worden doorgeschakeld.

Beïnvloeding van de ademhaling, hartslagfrequentie en hartslagvolume
De formatio reticularis bevat neurale netwerken (kernen genoemd) die de werking van het hart en de ademhaling beïnvloeden

Beïnvloeding van pijnbeleving
De formatio reticularis kan de pijnbeleving beïnvloeden doordat het pijnsignalen meer, of minder doorschakelt. Wanneer bijvoorbeeld gelijktijdig met het ontvangen van pijnimpulsen door de formatio reticularis er ook strijkingen, of massage van het pijngebied plaatsvindt, worden er minder pijnsignalen naar de cerebrale cortex doorgestuurd. Dit fenomeen is ontdekt door Melzack en Wall en wordt daarom de pijntheorie (of Gate theory) van Melzack en Wall genoemd. Verder heeft de formatio reticularis een aantal dalende pijndempende zenuwbanen.

Beïnvloeding van de motoriek
De formatio reticularis schakelt verschillende zenuwbanen door die de motoriek beïnvloeden. Zo lopen er zenuwbanen van het evenwichtsorgaan en grote hersenen via de formatio reticularis naar het cerebellum. Ook impulsen van de ogen lopen eerst via de formatio reticularis naar andere hersengebieden. Doordat er veel zenuwbanen eerst via de formatio reticularis lopen, kan de formatio reticularis bepalen welke impulsen wel en niet relevant zijn.

Bronnen:

JE. Hall, 2013, Pocket Companion to Textbook of Medical Physiology, Elsevier Inc
GA Thibodeau, Patton KT 2012, Anatomy & Physiology, Mosby/Elsevier
EN Marieb, Hoehn K 2012, Human Anatomy & Physiology, Pearson/Benjamin Cummings