Het centrale zenuwstelsel (CZS) is dat deel van het zenuwstelsel wat binnen de schedel en de wervelkolom ligt. Het CZS bestaat uit de hersenen en het ruggenmerg. De structuren van het CZS zijn zeer sterk met elkaar verbonden, middels de vele synapsen tussen de neuronen. In het CZS is grijze stof en witte stof te vinden. De neuronen geven de grijze kleur aan de grijze stof. De zenuwvezels geven de witte kleur aan de witte stof.
Onderdelen van het CZS
Grofweg bestaat het CZS uit de hersenen en het ruggenmerg. De hersenen bestaan uit de hersenstam, kleine hersenen (cerebellum) en grote hersenen (cerebrum). Het diencephalon vormt een schakelstation tussen verschillende delen van het CZS. De onderdelen van het CZS die hier boven staan, bestaan vaak ook weer uit verschillende onderdelen met verschillende taken. Om een overzicht te schetsen worden de verschillende onderdelen van het CZS kort beschreven. Ook worden van deze onderdelen de verschillende functies kort beschreven. Om het overzicht te behouden, is informatie op detailniveau weggelaten.
Het ruggenmerg
Het ruggenmerg bestaat uit grijze en witte stof en wordt omhuld en beschermd door de drie hersenvliezen en de vertebrae (wervellichamen). Op een dwarsdoorsnede van de grijze stof is de vorm van de letter H, of een vlinder te zien.
De grijze stof van het ruggenmerg bevat de neuronen. De witte stof bevat de gemyeliniseerde zenuwvezels. De grijze stof en de witte stof maken samen het ruggenmerg. Uit het ruggenmerg ontspringen de 31 paarsgewijze spinale zenuwen. De spinale zenuwen voeren informatie naar het ruggenmerg toe vanuit verschillende gebieden van het lichaam. Deze informatie wordt afferente informatie genoemd.
De motoneuronen van het ruggenmerg stuurt commando’s naar de spieren en organen om een bepaalde functie uit te voeren. Deze informatie wordt efferente informatie genoemd. In het ruggenmerg zitten verschillende schakelneuronen. Deze schakelneuronen kunnen direct synapteren met een motoneuron en deze tot actie aanzetten. Als informatie via deze weg verloopt, is er sprake van een simpele reflexboog. De schakelneuronen kunnen ook synapteren op neuronen van de thalamus (een structuur van het diencephalon). De thalamus filtert informatie en kan deze informatie doorsturen naar de cerebrale cortex.
De hersenstam
De hersenstam bestaat uit het mesencephalon (middenbrein), formatio reticularis, medulla en pons. Het mesencephalon heeft verbindingen met het cerebellum en cerebrum en speelt een belangrijke rol in het handhaven van houding, beweging en controle van de oogbewegingen. De formatio reticularis speelt een belangrijke rol in de waakzaamheid van het brein. De medulla reguleert belangrijke onbewuste vitale functies van het lichaam, zoals bijvoorbeeld de hartslag. De pons heeft ook verbindingen met het cerebellum en cerebrum en beïnvloedt slaappatroon, de ademhaling en smaak.
Het cerebellum
Het cerebellum bestaat uit verschillende groeven en windingen en bevat meer neuronen, dan het cerebrum. Het cerebellum bestaat wel uit meer neuronen van dezelfde soort dan het cerebrum.
Het cerebellum heeft een zeer belangrijke rol in het beïnvloeden van de motoriek en het aansturen van de bewegingen van de ogen. Het cerebellum is sterk verbonden met de cerebrale cortex, basale ganglia en evenwichtsorgaan. De informatie uit deze structuren gebruikt het cerebellum om bewegingen goed bij te kunnen sturen.
Het diencephalon
Het diencephalon bestaat uit de thalamus en hypothalamus. De thalamus kan men beschouwen als een station waarin informatie vanuit het ruggenmerg wordt gefilterd en geclusterd en vervolgens wordt doorgegeven aan hogere hersendelen.
De hypothalamus vormt de schakel tussen het zenuwstelsel en het hormoonstelsel. De hypothalamus ontvangt neurale input, maar beïnvloedt met hormonen de functie van de hypofyse. De hypofyse geeft hormonen af die de functie van bepaalde hormoonklieren beïnvloedt.
Het cerebrum
Het cerebrum bestaat uit de cerebrale cortex (ook wel neocortex genoemd), basale ganglia, hippocampus en amygdala. De functies van deze hogere hersendelen wordt hieronder kort beschreven.
- De cerebrale cortex speelt een belangrijke rol in de bewuste waarneming, emoties, geheugen en het initiëren van bewust gestuurd gedrag en bewegingen. Ook het plannen van taken wordt door de cerebrale cortex gedaan. De cerebrale cortex bestaat uit vele neuronen en is daarom grijs van kleur. De neuronen van de cortex zijn onderling en met andere delen van het CZS zeer sterk verbonden
- De basale ganglia spelen samen met het cerebellum en de cerebrale cortex een belangrijke rol in het initiëren en bijsturen van bewuste bewegingen
- De hippocampus is betrokken bij het opslaan van herinneringen
- De amygdala speelt een belangrijke rol in het nemen van beslissingen, geheugen en emoties
Bronnen:
JE. Hall, 2013, Pocket Companion to Textbook of Medical Physiology, Elsevier Inc
GA Thibodeau, Patton KT 2012, Anatomy & Physiology, Mosby/Elsevier
EN Marieb, Hoehn K 2012, Human Anatomy & Physiology, Pearson/Benjamin Cummings