Het menselijk skelet bestaat uit 206 beenderen. Deze beenderen zijn verschillend van vorm. De beenderen zijn middels gewrichten met elkaar verbonden. De beenderen en de verschillende gewrichten vormen samen het skelet. Hoewel het skelet vaak geassocieerd wordt met de dood, bestaat het skelet uit levend en zeer actief weefsel wat zich constant aanpast aan de wisselende omstandigheden waar het aan wordt blootgesteld. De functies van het skelet zijn bescherming en structuur bieden, beweging, horen en opslag mogelijk maken en tenslotte speelt het skelet een belangrijke bloedvormende en endocriene functie.
Soorten beenderen
Het skelet bestaat uit wel 206 beenderen. Het skelet bestaat uit verschillende soorten beenderen. We kunnen de soorten beenderen van het skelet verdelen in vier typen beenderen. De vier typen beenderen van het skelet zijn:
- Pijpbeenderen: pijpbeenderen hebben een relatief lange schacht (diafyse) en twee duidelijke uiteinden (epifysen). Het dijbeen (femur) is bijvoorbeeld een pijpbeen
- Korte beenderen: korte beenderen zijn kleine kubusvormige beenderen. De handwortel- en voetwortelbeentjes zijn bijvoorbeeld korte beenderen
- Platte beenderen: platte beenderen zijn dunne schijfvormige beenderen. Het schouderblad (scapula) is bijvoorbeeld een plat been
- Onregelmatige beenderen: onregelmatige beenderen zijn beenderen die zoals de naam al aangeeft onregelmatig van vorm zijn. De wervels zijn bijvoorbeeld onregelmatige beenderen
Opbouw van beenderen
Er kan op verschillende manieren naar de opbouw van beenderen worden gekeken. In de macroscopische opbouw van beenderen wordt gekeken naar de opbouw van beenderen die met het blote oog zichtbaar is. Er kan ook worden gekeken uit welke cellen de beenweefsel bestaat en tenslotte kan gekeken worden naar de microscopische opbouw.
Macroscopische opbouw van beenderen
Beenweefsel is te verdelen in compact (corticaal) been, sponsachtig (trabeculair) been en beenmerg. Het corticaal been is zeer dicht en stevig. Het trabeculair been is sponsachtig van structuur en bevat veel beenbalkjes. Door het trabeculaire been zijn beenderen licht van gewicht. Het beenmerg van beenderen kan rood, of geel beenmerg zijn.
Cellen van beenderen
In beenderen komen drie soorten cellen voor. De drie soorten cellen van beenderen zijn osteoblasten, osteocyten en osteoclasten. Osteoblasten zijn beenvormende cellen. Osteocyten zijn volwassen botcellen en osteoclasten zijn beenafbrekende cellen.
Microscopische opbouw van beenderen
Beenderen bestaan uit cellen en matrix. De matrix bestaat uit grondsubstantie en vezels. De vezels worden gemaakt door de osteoblasten. De vezels bestaan uit collageenvezels type 1. Collageenvezels type 1 zijn zeer trekvaste vezels. In de vezels hecht calciumfosfaat.
Soorten gewrichten
De verschillende beenderen van het skelet worden door gewrichten bij elkaar gehouden. Gewrichten maken beweging en ondersteuning mogelijk. Op basis van de structuur en functie kunnen gewrichten worden ingedeeld.
De structuur van gewrichten
Gewrichten zijn op basis van hun structuur in te delen. Er zijn drie soorten gewrichten:
- Fibreuze gewrichten: fibreuze gewrichten zijn gewrichten waarvan de verschillende botdelen door vezelig regelmatig bindweefsel met elkaar verbonden zijn
- Cartilagineuze gewrichten: cartilagineuze gewrichten zijn gewrichten waarvan de verschillende botdelen door kraakbeen met elkaar verbonden zijn
- Synoviale gewrichten: synoviale gewrichten zijn gewrichten waarvan de botdelen niet direct met elkaar verbonden zijn, maar door een kapsel bij elkaar worden gehouden
De functie van gewrichten
Gewrichten zijn ook op basis van hun functie in te delen. Er zijn drie soorten gewrichten:
- Synarthrosen: synarthrosen zijn vaak fibreuze gewrichten. Synarthrosen laten weinig beweging tussen de verschillende botdelen toe
- Amphiarthrosen: amphiathrosen zijn vaak cartilagineuze (kraakbeen) gewrichten. Amphiarthrosen laten een klein beetje beweging tussen de verschillende botdelen toe
- Diarthrosen: diarthrosen zijn vaak synoviale gewrichten. Synoviale gewrichten laten veel beweging tussen de verschillende botdelen toe
Functies van het skelet
Het skelet lijkt dood, maar het skelet is een levend orgaanstelsel met uiteenlopende functies. Het skelet dient niet alleen als een kapstok voor onze spieren. Hieronder worden de verschillende functies van het skelet opgesomd:
- Het skelet biedt bescherming van bijvoorbeeld de interne organen
- Het skelet geeft structuur aan het lichaam
- Het skelet maakt samen met de spieren en zenuwstelsel beweging mogelijk
- Het skelet maakt het horen mogelijk. De gehoorbeentjes dragen namelijk geluid over
- Het skelet maakt de bloedvorming mogelijk
- Het skelet maakt de opslag van mineralen en vet mogelijk
- Het skelet heeft een endocriene functie
Botvorming, botgroei en botontwikkeling
Er zijn verschillende manieren om bot te vormen. Hieronder worden de verschillende manieren opgesomd om bot te vormen:
Endochondrale ossificatie
Endochondrale ossificatie is de verbening vanuit kraakbeenweefsel. Endochondrale verbening is de verbening van alle beenderen met uitzondering van de schedelbeenderen die optreedt tijdens de foetale ontwikkeling. Ook treedt er endochondrale verbening op vanuit de epifysairschijven (groeischijven). De deling van chondrocyten en vervolgens verbening in de epifysairschijven zorgt voor de lengtegroei van beenderen
Intramembraneuze ossificatie
Intramembraneuze ossificatie is de verbening vanuit bindweefselvliezen van de schedelbeenderen die optreedt tijdens de foetale ontwikkeling. Intramembraneuze ossificatie treedt ook op na een botbreuk (fractuur)
Appositionele groei
Appositionele groei is diktegroei van beenderen vanuit chondrocyten in het perichondrium.
Ziekten en aandoeningen van het skelet
Zoals van elk orgaanstelsel zijn er ook ziekten aan het skelet te onderscheiden. Enkele bekende ziekten van het skelet zijn:
- Osteoporose
- Carpale-tunnel syndroom
- Gewrichtsklachten
- Knieklachten
- Lumbale hernia nuclei pulposi
- Jicht
- Tenniselleboog
- RSI en CANS
- Runnersknee
- Schouderklachten
Bronnen:
JE. Hall, 2013, Pocket Companion to Textbook of Medical Physiology, Elsevier Inc
GA Thibodeau, Patton KT 2012, Anatomy & Physiology, Mosby/Elsevier
EN Marieb, Hoehn K 2012, Human Anatomy & Physiology, Pearson/Benjamin Cummings