De nagels, haren, zweet- en talgklieren zijn structuren die tot het grootste orgaan van het menselijk lichaam behoren; de huid. Nagels bevinden zich aan de uiteinden van de vingers en tenen. Haren zijn te vinden op het hele lichaam. Er zijn drie soorten haar. Lanugo is een haarsoort die alleen bij de foetus voorkomt. Er zijn twee soorten zweetklieren. Zweet uitgescheiden door de zweetklieren speelt onder andere een belangrijke rol in de thermoregulatie. Talgklieren produceren talg. Talg maakt de huid waterafstotend.
Nagels, haren, zweet- en talgklieren
De nagels, haren, zweet- en talgklieren zijn onderdelen van het grootste orgaan van de mens, namelijk de huid. Hieronder worden kort deze structuren beschreven:
- Nagels: nagels zijn de harde verhoornde plaatjes die zich bevinden aan de uiteinden en bovenzijden van de vingers en tenen. Nagels beschermen de uiteinden van vingers en tenen
- Haren: de mens kan drie soorten haren hebben. Lanugo, vellus haar en terminaal haar zijn de drie soorten haar die de mens kan hebben
- Zweetklieren: de mens heeft twee soorten zweetklieren. Eccriene en apocriene zweetklieren zijn de twee soorten zweetklieren
- Talgklieren: talgklieren worden ook wel glandulae sebiparae genoemd en produceren talg (sebum)
Hieronder wordt de bouw en functie van de nagels, haren, zweet- en talgklieren verder beschreven.
Bouw en functie van nagels
De nagels bedekken de bovenzijden (dorsale zijde) van de uiteinden van de vingers en tenen. Nagels bestaan voor een groot deel uit het eiwit keratine. Nagels bestaan uit:
- Matrix met lunula: de matrix is het deel van de nagel wat de nagelplaat produceert. De lunula is het zichtbare witte maanvormige deel van de nagel. In de matrix liggen vele bloed- en lymfevaten en zenuwen
- Nagelbed: het nagelbed is de epidermis en dermis onder de matrix
- Sinus, of nagelwortel: hier ligt de nagelplaat een gedeelte onder de huid. Dit is het meest proximale deel van de nagelplaat
- Nagelplaat: is het harde gedeelte van de nagel
- Hypochonium en vrije gedeelte: het hypochonium is het deel van de nagel waar de nagelplaat nog net vastzit aan het nagelbed. Het vrije gedeelte is het witte deel van de nagel
In de zomer groeien nagels sneller dan in de winter. De nagels van vingers groeien ook sneller dan van de tenen. Verder groeien de nagels van de langste vingers en tenen langer dan van de kortere vingers en tenen. Gemiddeld kan een nagel tot wel een millimeter per week groeien. De nagels beschermen de onderliggende vingers en tenen en vergroten het gevoel in de vingers en tenen. Tenslotte vergroten de nagels de grip.
Bouw en functie van haren
Het is misschien niet direct goed zichtbaar, maar haren bedekken het gehele lichaam. De haren van de mens zorgen ervoor dat warmte beter wordt vastgehouden. Het vasthouden van warmte is echter een functie die niet heel belangrijk is. In het haar kan verder het zweet zich beter verdelen. Het haar zorgt voor oppervlaktevergroting. Door deze oppervlaktevergroting door het haar kan het zweet beter verdampen. Door deze reden speelt haar een belangrijke rol in het verlagen van de lichaamstemperatuur. Een andere belangrijke functie van lichaamshaar is dat het haar meehelpt in de sensoriek; het fijne gevoel.
Haar wordt gemaakt door het haarzakje. Het haarzakje ligt in de dermis. Haar bestaat voor een groot deel uit het eiwit keratine. Er zijn drie verschillende soorten haar die het lichaam kunnen bedekken. Deze drie soorten haar zijn:
- Lanugo
- Vellus haar
- Terminaal
Deze verschillende soorten haar worden hieronder beschreven.
Lanugo (babyhaar)
Lanugo is het donsachtige ongepigmenteerde haar wat te vinden is op het lichaam van de foetus. Bij de geboorte is dit haar meestal verdwenen. Bij sommige te vroeg geboren baby’s is er nog lanugo te vinden.
Vellus haar
Vellus haar is het dunne lichtgekleurde haar wat bijna over het hele lichaam te vinden is. Bijna het gehele lichaam is bedenkt met vellus haar. Behalve de handpalmen, voetzolen, sommige delen van de geslachtsorganen, de lippen en de achterkant van het oor zijn niet bedekt met vellus haar. Vellus haar is bijna niet te zien. Vellus is hooguit twee milllimeter lang.
Terminaal haar
Terminaal haar is lang, dik haar wat onder andere te vinden is op het hoofd. Tijdens de puberteit wordt onder invloed van geslachtshormonen het vellus haar op sommige plaatsen omgezet in schaamhaar. Schaamhaar is ook een soort terminaal haar.
Bouw en functie van zweetklieren (sudorifereuze klieren)
Over het hele lichaam, met uitzondering van de handpalmen, voetzolen en bepaalde delen van de geslachtsorganen zijn zweetklieren te vinden. Zweetklieren produceren zweet. Zweet speelt een belangrijke rol in de thermoregulatie, het handhaven van een goede pH van de huid, het verlies van water en electrolyten en het verspreiden van feromonen. Zweetklieren bestaan uit een glomerulus en een afvoerbuis (ductus). De glomerulus ligt in de hypodermis. Rond een zweetklier liggen vele axonen van neuronen en capillairen. Er zijn twee soorten zweetklieren. De twee soorten zweetklieren zijn:
- Eccriene zweetklieren
- Apocriene zweetklieren
Deze verschillende soorten zweetklieren worden hieronder beschreven.
Eccriene zweetklieren
Eccriene zweetklieren komen bijna over het gehele lichaam voor. De eccriene zweetklieren maken zweet uit bloedplasma. De belangrijkste functie van zweet wat door de eccriene zweetklieren wordt gemaakt is het verlagen van de lichaamstemperatuur. Het zweet van de eccriene zweetklieren bestaat daarom voornamelijk uit water. Met het verlies van vocht gaan echter ook electrloyten verloren. Het eccriene zweet verlaagt verder de pH waardoor bacteriën minder kans hebben om te overleven op de huid.
Apocriene zweetklieren
De apocriene zweetklieren zijn te vinden in de oksels, oren, perineum, tepelhof en oogleden. Apocriene zweetklieren worden gevormd in de puberteit. Apocriene zweetklieren zijn tien keer zo groot als eccriene zweetklieren. De afvoerbuis van apocriene zweetklieren mondt uit op een haarschacht. Het apocriene zweet is dikker, dan eccrien zweet en kan door huidbacteriën worden omgezet. Hierdoor gaat het apocriene zweet stinken. Doordat het apocriene zweet dikker is, heeft het een belangrijke rol als smeermiddel. In de oksels zorgt het apocriene zweet ervoor dat de arm tijdens inspanning minder langs de romp schuurt. In apocrien zweet zitten feromonen. Feromonen spelen een rol in de aantrekkingskracht tussen (potentiële) partners. Bij angst produceren de apocriene zweetklieren ook zweet.
Bouw en functie van talgklieren
De talgklieren komen met name voor op het gezicht en de hoofdhuid. De afvoerbuizen van de talgklieren kunnen uitmonden in de huid, maar ook op een haarschacht. De talgklieren komen voor in de dermis. Talgklieren produceren talg, wat ook wel sebum wordt genoemd. talg is een vetachtige wax die op de huid en haren terechtkomt. Talg maakt de huid waterafstotend en soepel. Talg zorgt er ook voor dat de haren niet uitdrogen.
Bronnen:
JE. Hall, 2013, Pocket Companion to Textbook of Medical Physiology, Elsevier Inc
GA Thibodeau, Patton KT 2012, Anatomy & Physiology, Mosby/Elsevier
EN Marieb, Hoehn K 2012, Human Anatomy & Physiology, Pearson/Benjamin Cummings