In het eerste trimester van de zwangerschap vindt de aanleg plaats van de organen van de baby plaats. De basis voor de orgaanontwikkeling (organogenese) vindt plaats in het eerste trimester van de zwangerschap. Hoewel het embryo op het einde van het eerste trimester nog geen 8cm is en niet meer weegt dan 30g is van sommige organen de vorming al bijna geheel voltooid en hoeft het betreffende orgaan alleen nog maar te groeien. Vanuit een bevruchte oöcyt (eicel) groeit het embryo met organen die in de basis al zijn aangelegd uit tot een baby.
Ontwikkeling van de organen van het embryo in de eerste maand van de zwangerschap
In de eerste maand van de zwangerschap is het embryo ongeveer een halve centimeter groot en weegt niet eens een halve gram. In de eerste maand van de zwangerschap vormt het embryo, dan nog zygote genoemd, drie kiemlagen. Vanuit deze drie kiemlagen worden later alle organen gevormd. De drie kiemlagen van de zygote zijn:
- Ectoderm
- Mesoderm
- Endoderm
Vanuit het ectoderm wordt de neurale buis gevormd. De neurale buis vormt de basis voor het latere zenuwstelsel. Ook wordt vanuit het ectoderm de basis gelegd voor de vorming van de huid, bindweefsels, ogen en oren.
Vanuit het mesoderm worden de somieten (oersegmenten genoemd) gevormd. Vanuit de somieten worden later de spieren, gewrichten, nieren, beenderen en circulatiestelsel gevormd.
Vanuit de endoderm worden later de longen, blaas en spijsverteringsstelsel gevormd.
Ontwikkeling van de organen van de foetus in de tweede maand van de zwangerschap
Op het einde van de tweede maand van de zwangerschap wordt het embryo foetus genoemd en is bijna 3 centimeter en weegt bijna 3 gram. Hieronder wordt per orgaan(stelsel) aangegeven in hoeverre het desbetreffende orgaan(stelsel) is aangelegd:
- Zenuwstelsel en speciale zintuigen: er is een basis gelegd voor de groei van het centrale zenuwstelsel (CZS), perifere zenuwstelsel (PZS), reukslijmvlies van de neus en smaakpapillen van de tong.
- Hormoonstelsel: er is een basis gelegd voor de vorming van de bijnieren, hypofyse, thymus en schildklier.
- Circulatiestelsel: het circulatiestelsel is in de basis bijna volledig aangelegd. Nu wordt nog bloed in de lever gevormd, later in het beenmerg.
- Ademhalingsstelsel: de longen worden in de basis aangelegd, maar zijn nog niet volgroeid.
- Spijsverteringsstelsel: er is een start gemaakt met de vorming van het spijsverteringsstelsel.
- Urinewegstelsel: er is een start gemaakt met de vorming van de nieren.
- Voortplantingsstelsel: wanneer de foetus van het vrouwelijk geslacht is, wordt gestart met de vorming van de melkklieren.
- Huid: er wordt gestart met de vorming van de nagels, haren en zweetklieren.
- Skelet: er wordt gestart met de vorming van het kraakbeen van waaruit later de beenderen worden gevormd.
- Spieren: de vorming van de rompspieren (axiale spieren) is bijna voltooid.
Ontwikkeling van de organen van de foetus in de derde maand van de zwangerschap
Op het einde van de derde maand van de zwangerschap is de foetus bijna 8 centimeter en weegt 25 tot 30 gram. Hieronder wordt per orgaan(stelsel) aangegeven in hoeverre het desbetreffende orgaan(stelsel) is aangelegd:
- Zenuwstelsel en speciale zintuigen: de CZS is bijna geheel gevormd.
- Hormoonstelsel: de schildklier en thymus zijn geheel gevormd.
- Circulatiestelsel: de vorming van bloedcellen is verplaatst naar het beenmerg. Er wordt gestart met de vorming van de amandelen.
- Ademhalingsstelsel: geen verdere ontwikkeling in de derde maand van de zwangerschap.
- Spijsverteringsstelsel: de galblaas en pancreas (alvleesklier) zijn geheel gevormd.
- Urinewegstelsel: geen verdere ontwikkeling in de derde maand van de zwangerschap.
- Voortplantingsstelsel: er wordt gestart met de vorming van de geslachtsorganen van man en vrouw. Bij de vrouw worden er al oöcytenproducerende cellen gevormd.
- Huid: de verschillende lagen van de epidermis (opperhuid) beginnen te ontstaan.
- Skelet: er wordt al calcium gedeponeerd in de beenderen die nu nog grotendeels uit kraakbeen bestaan (dit wordt verbening genoemd).
- Spieren: de vorming van de spieren van de ledematen (appendiculaire) spieren is bijna voltooid.
Bronnen:
JE. Hall, 2013, Pocket Companion to Textbook of Medical Physiology, Elsevier Inc
GA Thibodeau, Patton KT 2012, Anatomy & Physiology, Mosby/Elsevier
EN Marieb, Hoehn K 2012, Human Anatomy & Physiology, Pearson/Benjamin Cummings