Het urinewegstelsel bestaat uit de beide nieren, urineleiders, de urineblaas en de plasbuis. Het urinewegstelsel speelt een belangrijke rol in het handhaven van de homeostase van het lichaam. De nieren en dan specifiek de nefronen zijn de functionele eenheden van het urinewegstelsel. Het urinewegstelsel handhaaft de homeostase door het zuur-basenevenwicht, de bloeddruk en de vochtbalans te monitoren en bij te stellen. Het urinewegstelsel produceert urine.
Anatomie van het urinewegstelsel
Het urinewegstelsel bestaat uit de nieren (renes), urineleiders (ureters), de blaas (urineblaas; vesica urinae) en de plasbuis (urethra). Elk van deze onderdelen van het urinewegstelsel wordt kort beschreven.
Anatomie van de nieren
De mens heeft twee nieren die achter het buikvlies aan weerszijden van de wervelkolom liggen. De linker nier ligt iets hoger, dan de rechter nier. De nieren hebben de vorm van een bruine boon en zijn tussen de 10 en 15 cm lang, 4 en 6 cm breed en ongeveer 3 cm dik. De nieren bestaan uit een schors (cortex), merg (medulla), calix minor en major en nierbekken. In de schors en medulla komen nefronen voor. De nefronen (tussen de 500.000 en 1.250.000 per nier) zijn functionele eenheden van de nieren. De nefronen maken de urine die wordt afgevoerd naar de urineleiders.
Anatomie van de urineleiders (ureters)
De mens heeft ook twee urineleiders. De urineleiders verbinden het nierbekken met de blaas. De urineleiders zijn ongeveer tussen de 25 en 35 cm lang en hebben een diameter van 2,5 tot 3,5 mm. De urineleiders vervoeren urine van de nieren richting de blaas.
Anatomie van de blaas (vesica urinae)
In de blaas wordt de urine verzameld die door de urineleiders vanuit de nieren naar de blaas wordt vervoerd. De blaas kan men vergelijken met een soort zak. De blaas verzamelt urine. Bij een bepaalde hoeveelheid urine in de blaas zal er plasgevoel (mictiereflex) optreden. In de blaas kan ongeveer anderhalve liter urine worden opgeslagen.
Anatomie van de plasbuis (urethra)
De plasbuis zorgt ervoor dat de urine vanuit de blaas buiten het lichaam vervoerd kan worden. De urinebuis is bij de vrouw ongeveer 3 cm lang en bij de man ongeveer 20 cm lang.
Werking van het urinewegstelsel
Het urinewegstelsel speelt een belangrijke rol in het handhaven van de homeostase van het lichaam. Het urinewegstelsel handhaaft de homeostase door het zuur-basenevenwicht, de bloeddruk en de vochtbalans te reguleren. De nefronen zijn de functionele eenheden van het urinewegstelsel. De nefronen voeren de homeostatische functies van het urinewegstelsel uit. Elk van deze functies wordt kort toegelicht.
Regulering van het zuur-basenevenwicht
De zuurgraad (pH) van het lichaam en specifiek van het bloed moeten binnen nauwe grenzen gehouden worden. Een normale pH van het bloed ligt rond de 7,45. Wanneer de pH te hoog, of te laag dreigt te worden, komen belangrijke processen en functies van het lichaam in gevaar. Het lichaam kan op verschillende manieren het zuur-basenevenwicht handhaven. Door sneller en dieper te ademen, neemt de pH toe. Door langzamer te ademen, daalt de pH. Ook de nieren spelen aan belangrijke rol in het handhaven van de pH. Zo kunnen de nieren meer bicarbonaat behouden voor het lichaam, waardoor de pH stijgt. De nieren kunnen juist ook meer bicarbonaat uitscheiden, waardoor de pH daalt.
Regulering van de bloeddruk
De nieren spelen een belangrijke rol in het handhaven van een goede bloeddruk. Vooral op de lange termijn spelen de nieren een belangrijke rol in bloeddrukregulatie. Niet alleen detecteren de nieren afwijkingen van een normale bloeddruk, de nieren beïnvloeden ook de bloeddruk door meer, of juist minder water en natrium uit te scheiden.
Regulering van de vochtbalans
Samen met de bloeddrukregulatie wordt ook de vochtbalans gereguleerd door de nieren. De nieren zijn in staat om bij een positieve vochtbalans (te veel water in het lichaam) meer vocht uit te scheiden en bij een negatieve vochtbalans het water te behouden voor het lichaam.
Urineren
De mens produceert bij een normale vochtinname rond de 1500ml urine per dag. Wanneer de blaas voldoende is gevuld treedt er plasgevoel (mictiereflex) op. Wanneer de gladde spieren van de blaas, de m. detrusor samentrekken en de spieren rondom de plasbuis ontspannen, kan de urine door de urinebuis lopen en wordt de urine buiten het lichaam gebracht.
Ziekten van het urinewegstelsel
Zoals elk orgaan en orgaanstelsel zijn er ook specifieke ziekten van het urinewegstelsel te onderscheiden. Enkele bekende ziekten van het urinewegstelsel zijn:
- Moeizame mictie
- Nierstenen
- Incontinentie
- Aandrangincontinentie
- Urineweginfecties bij kinderen
- Urineweginfecties bij volwassenen
- Blaaskanker
- Blaasontsteking
Bronnen:
JE. Hall, 2013, Pocket Companion to Textbook of Medical Physiology, Elsevier Inc
GA Thibodeau, Patton KT 2012, Anatomy & Physiology, Mosby/Elsevier
EN Marieb, Hoehn K 2012, Human Anatomy & Physiology, Pearson/Benjamin Cummings