Jeuk, iedereen heeft er wel eens last van. Het kan een erg vervelend probleem zijn, vaak kost het veel moeite om van een jeukende huid af te blijven met als gevolg dat het langer duurt voordat de jeuk weer verdwijnt. Jeuk is een verschijnsel wat je veel ziet bij bijvoorbeeld insektenbeten maar ook bij veel huidziekten komt jeuk voor. Dit kun je bijvoorbeeld zien bij urticaria, constitutioneel eczeem of contact eczeem.
Het ontstaan van jeuk
De sensatie van jeuk komt tot stand via gespecialiseerde zenuwvezels, de zogenaamde C-vezels. Vanuit de C-vezels gaat de sensatie verder naar het ruggenmerg om vervolgens naar de hersenen te gaan. Pijnprikkels en koudeprikkels hebben een remmend effect op de sensatie van jeuk op het niveau van het ruggenmerg. Dit wil zeggen dat pijn en kou op een plek waar ook jeuk is de jeuksensatie remmen.
Er kan ook sprake zijn van jeuk zonder een duidelijke oorzakelijke factor zoals een insectenbeet of huidziekten. Wanneer jeuk zonder duidelijke oorzaak gegeneraliseerd aanwezig is, dit wil zeggen over het gehele lichaam, spreken we van pruritus sine materia. Dit artikel gaat in op de mogelijke oorzaken van pruritus sine materia.
Een droge huid
Een droge huid wordt ook wel xerosis genoemd. Wanneer men last heeft van een droge huid, kan deze huid gaan jeuken met vaak als gevolg dat men gaat krabben. Het krabben kan dan de huid weer beschadigen waardoor deze juist weer meer gaat jeuken. Je komt hierdoor in een soort vicieuze siersel terecht. Belangrijk bij een droge huid die jeukt is dat hij goed ingesmeerd wordt het liefst met een wat vettige crème.
Terminale nierinsufficiëntie
Bij terminale nierinsufficiëntie kan men ook last krijgen van jeuk. Pas wanneer er nog maar heel weinig over is van de nierfunctie kun je hier last van krijgen. Pas bij een nierfunctie van 20% of minder zie je dit verschijnsel voorkomen. De oorzaak van de jeuk is dan gelegen in het opstapelen van verschillende stoffen in het lijf die niet meer uitgescheiden kunnen worden door de nier. Meestal is het dan zo dat iemand moet gaan dialyseren om de overbodige stoffen weer uit het lichaam te krijgen.
IJzergebreksanemie
Bij ijzergebreksanemie kan men ook last van jeuk hebben. IJzergebreksanemie wil zeggen dat je bloedarmoede hebt door een tekort aan ijzer. IJzer is nodig voor de functie van rode bloed cellen, wanneer je hier dus een tekort aan hebt krijg je bloedarmoede wat als verschijnsel jeuk met zich mee kan brengen. Wanneer er sprake is van ijzergebreksanemie is het belangrijk dat de oorzaak hiervan opgespoord wordt. Vaak moet men behandeld worden met ijzerpreparaten, soms kan aanpassingen in het voedingspatroon voldoende zijn. En wanneer de oorzaak anders gelegen is dan een tekort aan ijzer-inname moet deze ook verholpen worden.
Hemochromatose
Hemochromatose is een ziekte waarbij er ijzer gestapeld wordt in het lichaam. Het is de meest voorkomende erfelijke ziekte waarbij men vanaf de geboorte meer ijzer uit de voeding opneemt dan het lichaam nodig heeft. Omdat het lichaam dit teveel aan ijzer niet kan afvoeren, wordt het opgeslagen in de lever en andere organen. IJzerstapeling is giftig en kan kenmerken als moeheid, buikklachten, libidoverlies, onvruchtbaarheid, gewrichtsklachten, leververgroting, suikerziekte en bruine huidverkleuring veroorzaken. Op latere leeftijd kunnen er hartklachten en leverbeschadiging ontstaan. Deze ijzerstapeling kan ook jeuk veroorzaken.
Polycythaemie vera
Polycythaemie vera is een beenmergaandoening die erg weinig voorkomt. Het aantal de rode bloedcellen in het bloed is bij deze aandoening sterk is toegenomen. Het bloedvolume neemt hierdoor toe en het bloed wordt dikker. De bloedcirculatie door de kleinste bloedvaten neemt als gevolg daarvan af. De ziekte ontwikkelt zich meestal pas na het 60ste levensjaar, soms al eerder. De mogelijke verschijnselen bij deze aandoening zijn: hoofdpijn, duizeligheid, snel moe, licht gevoel in het hoofd, vermoeid gevoel, kortademigheid, gezichtsproblemen , tandvleesbloedingen, rode huid , en jeuk vooral na een warm bad of douche.
Hodgkin en non-Hodgkin lymfomen
Hodgkin en non-Hodgkin wordt in de volksmond ook wel lymfeklierkanker genoemd. Een verschijnsel hierbij kan gegeneraliseerde jeuk zijn. Een andere belangrijk verschijnsel wat je vaak bij Hodgkin en non-Hodgkin lymfomen ziet is nachtzweten.
Hyperthyreoïdie en hypothyreoïdie
Hyperthyreoidie wil zeggen dat iemand een te snel werkende schildklier heeft. Hypothyreoidie wil zeggen dat iemand een te langzaam werkende schildklier heeft. Er zijn verschillende oorzaken te noemen voor een te snel of te langzaam werkende schildklier. Bij beide aandoeningen kan jeuk optreden.
Geneesmiddelen
Er zijn een heleboel geneesmiddelen op te noemen die als bijwerking jeuk kunnen hebben. Bent u recent begonnen met een nieuw geneesmiddel en heeft u last van jeuk dan is het verstandig om even de bijsluiter te lezen of er bij dat medicijn jeuk als bijwerking geschreven staat. Wanneer het als bijwerking beschreven staat, wil het niet per se zeggen dat de jeuk wordt veroorzaakt door het geneesmiddel maar de kans is wel groot.
Overige oorzaken van jeuk
Jeuk kan ook nog veroorzaakt worden door het hebben van wormen die vlak onder de huid leven. Wanneer u recent nog in het buitenland geweest bent, zou dit een oorzaak kunnen zijn. Bij HIV kan ook jeuk voorkomen. Jeuk kan ook nog psychogeen zijn, dat wil zeggen dat er geen lichamelijke oorzaak is van de jeuk maar dat men zelf krabt zonder dat er sprake is van jeuk, hierdoor kan de huid beschadigen wat dan wel weer echte jeuk veroorzaakt.
Bronnen:
EH van de Lisdonk, van den Bosch, WJHM, Lagro-Janssen, ALM, Ziekten in de huisartspraktijk (2003), Elsevier gezondheidszorg, Maarssen
Parveen Kumar, Michael Clark, Clinical Medicine (2002), W.B. Saunders, Philadelphia