Polydipsie is een term die afkomstig is uit het Grieks. “Poly” betekent veel en “dipsao” betekent dorsten. Polydipsie wil dus eigenlijk zeggen “veel dorst”. Wanneer iemand veel dorst heeft, en als gevolg daarvan meestal ook veel drinkt, kan men zich gaan afvragen wat hier de oorzaak van is. Drinkt de persoon uit vrije wil zoveel of ligt er een andere oorzaak ten grondslag aan het vele drinken. Er zou bijvoorbeeld een ziekte ten grondslag kunnen liggen aan het verschijnsel polydipsie.
Er kunnen verschillende oorzaken ten grondslag liggen aan polydipsie. Hieronder worden de belangrijkste genoemd:
Psychogeen polydipsie
Psychogene polydipsie houdt in dat men vrijwillig, zonder onderliggende aandoening veel drinkt. Deze mensen hebben vaak veel dorst of drinken uit gewoonte veel op een dag. Deze mensen plassen ook veel om het vocht weer uit het lichaam te krijgen. Het is vaak een onschuldige aandoening. Wel moet men uitkijken dat er geen hyponatriëmie ontstaat. Er is dan een tekort aan natrium in het bloed, wat wel ernstigere gevolgen met zich mee kan brengen.
Diabetes mellitus (suikerziekte)
Bij diabetes mellitus ligt het probleem van het veel dorst hebben bij de nieren. Mensen met diabetes mellitus die niet/niet goed behandeld worden, hebben een verhoogd glucose (suiker) in het bloed. Er kan zoveel glucose in het bloed zitten dat de nieren niet in staat zijn alle glucose tegen te houden. Men gaat de glucose mee uit plassen en omdat glucose een sterke osmotische werking heeft, neemt het water met zich mee. Je gaat dus veel plassen en als gevolg daarvan zul je veel dorst krijgen en ga je veel drinken.
Diabetes insipidus
Diabetes Insipidus (DI) is een vorm van diabetes die niets te maken heeft met diabetes mellitus. Er is geen glucose aanwezig in de urine. DI kan vanaf de geboorte aanwezig zijn of verworven worden, dit wil zeggen dat het later in het leven pas ontstaat. De oorzaak van verworven DI kan bijvoorbeeld een tumor zijn. DI is een aandoening waarbij er een verstoring is in de regulering van de vochtopname en de vochtuitscheiding door het lichaam. Er is sprake van een onvoldoende of afwezige productie van ADH of een resistentie van de nier op ADH. ADH is anti-diuretisch hormoon (ook wel vasopressine genoemd). Het wordt geproduceerd in de hersenen, in de hypothalamus en vervolgens opgeslagen in de hypofyse waar het aan het bloed wordt uitgescheiden. ADH zorgt ervoor dat de productie van urine tegen gegaan wordt.
Je kunt je dus wel voorstellen dat wanneer de geen of onvoldoende ADH hebt, je veel gaat plassen en veel dorst zult krijgen. Er zijn verschillende oorzaken van diabetes insipidus. Er kan sprake zijn van een hormonale verstoring in de hersenen (neurogene DI). Er kan hierbij een tekort aan ADH optreden door o.a. een hersenoperatie, een tumor, infecties of een hoofdtrauma. De oorzaak kan liggen in een verstoorde nierfunctie (nefrogene DI) waarbij de nieren niet reageren op ADH (erfelijk of door bepaalde medicatie). Bij de zwangerschap kan een tekort aan ADH optreden (gestagene DI) wat weer verdwijnt na de bevalling. De oorzaak kan ook gelegen zijn in een verstoring van het dorst-mechanisme (dipsogene DI), er wordt hierbij teveel vocht gedronken wat leidt tot onderdrukking van de uitscheiding van ADH, waardoor er een toename van de urine productie plaats vindt.
Hypercalciëmie
We spreken van hypercalciëmie wanneer het totale calciumgehalte in het bloed hoger is dan de normale concentratie van 2,12 tot 2,62 mmmol/liter. Hypercalciëmie is het gevolg van een stoornis in de calciumhuishouding. De meest voorkomende oorzaak van hypercalciëmie is hyperparathyreoïdie, dit betekent een te snel werkende bijschildklier. Door de te hard wekende bijschildklier wordt een overmaat aan het bijschildklierhormoon PTH geproduceerd, wat leidt tot hypercalciëmie. Wanneer men een te hoge calciumconcentratie in het bloed heeft, krijgt men dorst en gaat veel drinken met als gevolg een verhoogde urineproductie.
Sjögren’s syndroom
Het syndroom van Sjögren is een aandoening waarbij er sprake is van een chronische ontsteking van de traan- en speekselklieren. Hierdoor kunnen klachten ontstaan van een droge mond en droge ogen. De klachten van een droge mond zijn vooral storend bij eten en spreken. Om eten goed door te kunnen slikken moet er voortdurend gedronken worden.
Primaire hyperaldosteronisme
Bij hyperaldosteronisme wordt door de bijnierschors teveel aldosteron geproduceerd. . Een teveel aan aldosteron heeft als gevolg het vasthouden van extra zout en water en voor verlies van kalium. Hierdoor stijgt de bloeddruk. De oorzaak ligt meestal in een overmatige productie in beide bijnieren. Soms wordt het teveel aan aldosteron veroorzaakt doordat er een tumor die aldosteron produceert in een van de bijnieren. Bij een te hoog natrium (zout) gehalte in het bloed, krijgt men vaak dorst.
Onvoldoende concentratievermogen van de nieren
Door een probleem in de nieren zelf kan er onvoldoende concentratie van de urine plaats vinden waardoor je meer vocht verliest van de bedoeling is met als gevolg dorst en veel drinken. Oorzaken van onvoldoende concentratievermogen van de nieren kunnen zijn; na een periode van anurie (afwezige urinelozing), door toxines die de nier beschadigingen, door een verhoogde afgifte van de schildklierhormonen T3 en T4 en bij diuretica (plaspillen) gebruik.
Bronnen:
E. Rubin, Farber, JL, Pathology (1999), Lippincott-Raven, Philadelphia, New York
H. de Vries, de Jongh, TOH, Grundmeijer, HGLM, Diagnostiek van alledaagse klachten (2003), Bohn Stafleu van Lofhum, houten
EH van de Lisdonk, van den Bosch, WJHM, Lagro-Janssen, ALM, Ziekten in de huisartspraktijk (2003), Elsevier gezondheidszorg, Maarssen