Diabetes mellitus type 2 (ook wel ouderdomssuiker genoemd) is een ernstige stofwisselingsziekte. Overgewicht, overmatige stress, slecht slapen, roken en weinig bewegen zijn belangrijke risicofactoren voor het ontwikkelen van type 2 diabetes. Regelmatig bewegen bij type 2 diabetes verbetert het cholesterolgehalte, verlaagt de bloeddruk, verbetert de bloedglucosespiegel en vergroot de fitheid. Op den duur kan bewegen er voor zorgen dat de type 2 diabeet minder medicijnen nodig heeft.
Bewegen verbetert het cholesterolgehalte
Diabetes mellitus type 2 is een ernstige ziekte die veel voorkomt. Diabetes mellitus heeft niet alleen een negatieve invloed op de glucosestofwisseling, maar ook de vet- en cholesterolstofwisseling. In het bloed komen er verschillende soorten cholesterol voor. De meest bekende vormen van cholesterol zijn het LDL-cholesterol (Low Density Lipoprotein) en het HDL-cholesterol (High Density Lipoprotein). Het LDL-cholesterol is het slechte cholesterol en het HDL-cholesterol is het goede cholesterol. Een hoog LDL-cholesterol en een laag HDL-cholesterol vergroot het risico op hart- en vaatziekten, zoals een hartinfarct en etalagebenen. Regelmatig sporten en bewegen bij diabetes mellitus type 2 verhoogt het HDL-cholesterolgehalte en verlaagt het LDL-cholesterolgehalte van het bloed. Regelmatig bewegen verkleint dus het risico op hart- en vaatziekten. Door het regelmatig bewegen kan op den duur minder cholesterolverlagende (bijvoorbeeld simvastatine) gebruikt worden.
Bewegen verlaagt de bloeddruk bij diabetes mellitus type 2 (ouderdomssuiker)
Mensen met diabetes mellitus type 2 hebben vaak een hoge bloeddruk (hypertensie). Een hoge bloeddruk vergroot net als een slechte cholesterolspiegel van het bloed het risico op hart- en vaatziekten. Regelmatig bewegen en sporten zorgt ervoor dat de bloeddruk lager wordt. De bloeddruk verlaagt door bewegen, omdat de vaten elastischer worden en omdat er meer bloedvaten worden aangemaakt. Voorzichtigheid is echter wel gewenst tijdens het bewegen en sporten. Tijdens het bewegen kan de bloeddruk wat hoger worden. Het is dus raadzaam dat de diabeet eerst advies inwint voordat deze start met intensief bewegen. Door het regelmatig bewegen kan op den duur minder bloeddrukverlagende medicatie (bijvoorbeeld metoprolol, tildeem) gebruikt worden.
Bewegen verbetert de bloedsuikerspiegel (bloedglucose)
Een hoge bloedsuikerspiegel (hyperglycemie) vergroot het risico op vaatafwijkingen en zenuwafwijkingen. Hierdoor kunnen oogproblemen, zoals retinopathie ontstaan, maar ook autonome en perifere neuropathie. Regelmatig bewegen verbetert en normaliseert de bloedsuikerspiegel, waardoor minder snel hyperglycemie ontstaat. Het positieve effect van bewegen op de bloedsuikerspiegel kan wel tot 72 uren aanhouden. Door het positieve effect van bewegen op de bloedsuikerspiegel kan wellicht minder orale bloedglucoseverlagende medicatie (metformine, sulfonylureumderivaten (SU-derivaten), Thiazolidine-dionen (TZD)) en zelfs insuline gebruikt worden. Op den duur zou een type 2 diabeet zelfs kunnen stoppen met insuline spuiten.
Bewegen vergroot de fitheid
Vaak zijn mensen met diabetes mellitus type 2 minder fit dan hun leeftijdsgenoten. Type 2 diabeten hebben vaak overgewicht, hebben een minder goed uithoudingsvermogen en hebben minder kracht. Door regelmatig te bewegen wordt afvallen makkelijker en wordt de conditie beter. Wanneer mensen een beter conditie hebben, zijn mensen minder afhankelijk van zorg en kunnen mensen langer zelfstandig wonen en neemt de kwaliteit van leven toe.
Beweegprogramma’s bij verschillende doelgroepen diabetes mellitus type 2 patiënten
Het beweegprogramma en trainingsprogramma is per subgroep type 2 diabetespatiënten anders. Er zijn grofweg 3 verschillende groepen type 2 diabeten te onderscheiden:
- De type diabeet met overgewicht die net is gediagnosticeerd met type 2 diabetes
- De diabeet die al langer type 2 diabetes heeft
- De oudere patiënt met type 2 diabetes
Groep 1 zou zich moeten richten op gewichtsverlies door wekelijks 1200-1900 kcal extra te verbranden door duurtraining en 1-2 keer per week krachttraining om de spiermassa te behouden. Groep 2 moet zich richten op intervaltraining en groep 3 moet zicht richten op krachttraining en een voeding met extra eiwitten.
Risicofactoren van bewegen bij diabetes mellitus type 2
Hoewel bewegen en sporten erg goed is bij diabetes mellitus type 2, brengt het ook risico’s met zich mee. Zo hebben type 2 diabeten een grotere kans op blessures. Type 2 diabeten hebben een grotere kans op blessures, omdat hun bindweefsel van gewrichten van mindere kwaliteit is. Ook lijkt het risico op oogproblemen (hoewel nooit bewezen), zoals glasvochtbloedingen groter. Het risico op glasvochtbloedingen kan verlaagd worden door niet te intensief te starten met bewegen en door de ademhaling tijdens krachttraining niet vast te zetten (Valsalvamanoeuvre voorkomen). Door het verminderde gevoel door de perifere neuropathie kunnen type 2 diabeten evenwichtsstoornissen hebben. Door veilige niet te dynamische sporten te kiezen, kan dit risico ondervangen worden. Door de autonome neuropathie kan het dorstgevoel, temperatuurregulatie en hartslagfrequentie verstoord zijn. Vaak hebben type 2 diabeten voetproblemen, zoals wondjes en een verminder gevoel. Het is dus belangrijk regelmatig de voeten te controleren op wondjes en goed schoeisel te dragen. Tenslotte kan bewegen het risico op een hyopglycemie vergroten. Dit risico op een hypoglycemie kan wel tot 72 uren blijven bestaan. Regelmatig de bloedglucose bepalen en overleg tussen diëtist, diabetesverpleegkundige en praktijkondersteuner kan het risico beperken. Gespecialiseerde fysiotherapeuten kunnen een veilig en effectief beweegprogramma samen stellen.
Bronnen:
Bergman RN, Diabetes 1999;36:1512-1527
Diabetes 2003
Diabetes Care 29:1433-1438, 2006
EXERCISE AND THE REGULATION OF BLOOD GLUCOSE Chapter 25 – Jack Youngren, MD January 3, 2003
Goodpaster, B. H., Katsiaras, A. and Kelley, D. E. (2003) Enhanced fat oxidation through physical activity is associated with improvements in insulin sensitivity in obesity. Diabetes 52, 2191–2197
Holloszy, J. O. (2005) Exercise-induced increase in muscle insulin sensitivity. J. Appl. Physiol. 99, 338–343
Boule, N. G., Weisnagel, S. J., Lakka, T. A. et al. (2005) Effects of exercise training on glucose homeostasis: the HERITAGE Family Study. Diabetes Care 28, 108–114
Higashi, Y., Sasaki, S., Kurisu, S. et al. (1999) Regular aerobic exercise augments endothelium-dependent vascular relaxation in normotensive as well as hypertensive subjects: role of endothelium-derived nitric oxide. Circulation 100, 1194–1202
Maiorana, A., O’Driscoll, G., Cheetham, C. et al. (2001) The effect of combined aerobic and resistance exercise training on vascular function in type 2 diabetes. J. Am. Coll. Cardiol. 38, 860–866
Mulla NAC, L Simonsen and J Bulow. Post-exercise adipose tissue and skeletal muscle lipid metabolism in humans: the effects of exercise intensity. 2000 Journal of Applied Physiology;524,3;919-928
Dziados JE et al. Hormonal and growth factor responses to heavy resistance training. 1990 Journal of Applied Physiology;69:1442-1450
Henriksen EJ, Invited Review: Effects of acute exercise and exercise training on insulin resistance. J Appl Physiol 93: 788-796, 2002
Koopman R, Manders RJF, Zorenc AHG, Hul GBJ, Kuipers H, Keizer HA, and van Loon LJC A single session of resistance exercise enhances insulin sensitivity for at least 24 hours in healthy men. Eur J Appl Physiol 94:180-187, 2005
Koopman R, Manders RJF, Jonkers RAM, Hul GBJ, Kuipers H, and van Loon LJC, Intramyocellular lipid and glycogen content are reduced following resistance exercise in untrained healthy males. Eur J Appl Physiol 96:525-534, 2006
KNGF beweegprogramma bij diabetes mellitus type 2