Een veel voorkomend probleem bij kinderen is urine-incontinentie op een leeftijd waarop kinderen normaal al continent (zindelijk) zijn. Dit kan zich presenteren in bedplassen maar ook in het overdag in de broek plassen zijn. Kinderen kunnen naast het incontinent zijn voor urine, ook nog poepen in de broek. Poepen en plassen in de broek bij kinderen op een leeftijd waarop dat niet meer normaal is, kan voor vele problemen zorgen. Dit artikel gaat verder in op incontinentie bij kinderen.
Functionele enuresis (urine-incontinentie, bedplassen)
Wat is incontinentie?
Wanneer een kind functionele enuresis heeft, wil dit zeggen dat een kind last heeft van herhaaldelijk onvrijwillig urineverlies op een leeftijd waarop normaal al urinecontinentie is bereikt. Er moet tevens een afwezigheid zijn van een psychiatrische aandoening. Functionele enuresis kan zich op verschillende manieren uitten. Het kan zich voor doen is de nacht, het zo genoemde bedplassen, of tijdens de uren overdag of op beide momenten. De urine-incontinentie kan primair zijn. Dit wil zeggen dat het kind al wel de leeftijd heeft waarop het normaal al urinecontinent moet zijn, maar dat het voor een periode van 1 jaar voor het ontstaan van het probleem niet urinecontinent was. De urine-incontinentie kan ook secundair zijn. Hiervan is sprake wanneer het kind voorheen wel urinecontinent was. Urine-incontinentie kan voor veel stress zorgen, vooral wanneer de ouders het kind de schuld geven en/of het straffen.
Hoe vaak komt bedplassen bij kinderen voor?
Een kind bereikt normaal zijn reguliere dag- en nachtcontinentie voor urine op een leeftijd rond de 3 à 4 jaar. Vanaf de leeftijd 5 jaar kan op zijn jongst de diagnose functionele enuresis gesteld worden. Op een leeftijd van 5 jaar heeft ongeveer 10% van de kinderen last van functionele enuresis, op een leeftijd van 8 jaar ongeveer 4% en op een leeftijd van 14 jaar ongeveer 1%. Het probleem komt meer bij jongentjes voor dan bij meisjes. Bedplassen komt meer voor dan urine-incontinentie gedurende de dag. Van de kinderen die overdag urine-incontinent zijn is de grootste groep meisjes.
Hoe ontstaat bedplassen?
Primaire functionele enuresis kan ontstaan door een vertraagde rijping van de neurologische controle over de blaas. Er worden maar zelden anatomische of functionele afwijkingen aan de blaas gevonden. Andere factoren die kunnen bijdragen aan primaire functionele enuresis zijn een verkeerde toilettraining, het hebben van te dikke of te dunne ontlasting of het hebben van angst voor stressvolle gebeurtenissen. Er is meestal geen sprake van een psychiatrisch stoornis.
Het ontstaan van secundaire functionele enuresis, is meestal gerelateerd aan stressvolle gebeurtenissen in het leven van het kind. Deze spelen zich meestal thuis of op school af.
Beoordeling van het probleem
De beoordeling van het probleem wordt gedaan via 6 stappen. Hieronder volgt een overzicht van de stappen:
- Sluit een primaire psychiatrische aandoening uit
- Sluit een lichamelijke oorzaak uit zoals een urineweg infectie, diabetes mellitus of epilepsie
- Identificeren van stressvolle gebeurtenissen
- Identificeren van de zorgen die het kind heeft over het bedplassen en eventuele andere problemen
- Identificeren van de reacties van de ouders en eventuele broers en zussen op het probleem
- Bekijk wat de ouders al hebben gedaan om het kind te helpen
Behandeling van bedplassen
Wanneer er een lichamelijke oorzaak ten grondslag aan het probleem ligt, dient deze behandelt te worden. Een eventuele aanwezige psychiatrische aandoening moet ook behandeld worden. Verder dienen de ouders en het kind geadviseerd te worden over het vermijden van afkeuring en straf naar het kind toe. Ook is het belangrijk succesjes te prijzen. Wanneer er stress aanwezig is bij het kind, dient dit vermindert te worden. De vochtintake voor het slapen gaan, moet niet te hoog zijn. Het kan ook helpen het kind in de nacht een aantal keer te wekken en naar de wc te laten gaan. Wanneer het kind 6 jaar oud is en deze bovenstaande maatregelen geen baat hebben, kan men het kind een enuresis alarm geven. Dit is een alarm bestaande uit twee metalen plaatjes met een stukje katoen ertussen. Het alarm gaat af wanneer het kind plast. Het katoen wordt daardoor nat en zet het alarm in werking. Het kind wordt hierdoor wakker en gaat naar de wc om verder uit te plassen.
Kinderen kunnen ook behandeld worden met een tricyclische antidepressiva, meestal amitriptiline. Meestal wordt het voor een periode van 4-6 weken gegeven. Bij 1 op de 3 kinderen helpt het maar in de meeste gevallen komt het probleem terug bij het stoppen van de medicatie. Dit en het feit dat het middel vaak veel bijwerkingen geeft en er een risico bestaat op overdosering, is de rede dat het middel alleen ter overbrugging van een bepaalde periode gegeven wordt bijvoorbeeld wanneer het kind op schoolreisje/-kamp gaat.
Functionele encopresis (in de broek poepen)
Wat is encopresis?
Functionele encopresis is het hebben van herhaaldelijke passage van faeces (ontlasting) bij kinderen op ongepaste plaatsen op een leeftijd waarop normaal incontinentie voor faeces al is bereikt. Het is een stoornis die niet veel voorkomt. Rond de leeftijd van 3 jaar zijn de meeste kinderen continent voor faeces, namelijk 94%. Ook bij functionele encopresis bestaat er een primaire en een secundaire vorm. Bij de primaire vorm, is er geen voorafgaande continentie voor faeces geweest. Bij de secundaire vorm is dit wel het geval. Functionele encopresis wordt meer gezien bij jongens dan bij meisjes.
Hoe vaak komt encopresis voor?
Het kan zijn dat kinderen met functionele encopresis mentaal geretardeerd (geestelijke achterstand) zijn en dat de oorzaak daarin gezocht moet worden. De oorzaak is meestal echter onbekend. Wat opvalt is dat de kinderen met functionele encopresis vaak emotionele stoornissen hebben, maar dit lijkt meer een gevolg van het probleem te zijn dan de oorzaak. Soms ontstaat het probleem nadat het kind ergens door van streek is geweest of na een ruzie met de ouders. Secundaire encopresis kan ontstaan doordat het kind last heeft van chronische obstipatie op basis van pijn bij de defaecatie wat veroorzaakt kan worden door een anale fissuur of door de ziekte van Hirschsprung (een aandoening waarbij de innervatie van het laatste stuk van de dikke darm ontbreekt).
Behandeling van encopresis?
De behandeling komt overeen met de hierboven beschreven behandeling van functionele enuresis. Verder is het belangrijk het kind na elke maaltijd 10 minuten op de wc te laten zitten. Bij behandeling is het probleem vaak binnen 1 jaar verbeterd.
Bron:
Michael Gelder, Richard Mayou and John Geddes, (2003) Psychiatry, Oxford University Press, Oxford