Corticosteroïden, adrenaline en noradrenaline worden door de bijnieren gemaakt. De bijnieren liggen als een soort gele toefjes slagroom op de nieren. Corticosteroïden worden door de bijnierschors gemaakt en afgegeven aan de bloedbaan. Noradrenaline en adrenaline worden door het bijniermerg gemaakt en afgegeven aan de bloedbaan. Noradrenaline en adrenaline worden catecholamines genoemd. Ook wordt de werking van melatonine beschreven.
Corticosteroïden (cortisol)
De bijnierschors bestaat uit verschillende gebieden. Deze gebieden worden zones genoemd. Mineralcorticosteroiden worden door de buitenste zone gemaakt. Glucocorticoïden worden door de middelste zone gemaakt. De binnenste zone maakt androgenen.
Wanneer het bloedvolume te veel daalt en/of de kaliumconcentratie van het bloed te veel stijgt, scheidt de buitenste zone van de bijnierschors Aldosteron uit. Aldosteron is het bekendste mineralcorticoïd. Aldosteron zorgt ervoor dat Natrium niet verloren gaat door speeksel, zweet, urine en spijsverteringssappen. Aldosteron zorgt ervoor dat Kalium juist wel wordt uitgescheiden. Door deze maatregelen wordt vochtverlies tegengegaan.
Glucocorticoïden (cortisol, corticosteron en cortison) worden uitgescheiden door de middelste laag van de bijnierschors. Glucocorticoïde stimuleert de nieuwvorming van glucose (=Gluconeogenese). Tijdens stresssituaties is meer glucose nodig om snel en adequaat te kunnen reageren. Glucocorticoïde onderdrukt ook bepaalde witte bloedcellen en dus de ontstekingsreacties. Bij orgaantransplantaties worden corticosteroïden ingezet om het afweersysteem te onderdrukken. Een te heftig reagerend afweersysteem kan afstotingsreacties tot gevolg hebben.
Androgenen worden in kleine hoeveelheden door de binnenste laag van bijnierschors gemaakt en uitgescheiden. Androgenen worden in grote hoeveelheden bij de testes door de man gemaakt. Een deel van de androgenen wordt omgezet in het vrouwelijk geslachtshormoon oestrogeen. Het doel van de androgenen uitgescheiden door de bijnier is niet duidelijk.
Catecholaminen (adrenaline en noradrenaline)
De catecholaminen adrenaline en noradrenaline worden door de bijniermerg uitgescheiden. Sympatische stimulatie van het bijniermerg, heeft uitscheiden van catecholamines tot gevolg. De cellen in het bijniermerg lijken erg veel op de preganglionaire cellen van het sympatische zenuwstelsel. 80 procent van de catecholamines die door de bijniermerg worden uitgescheiden is adrenaline. Catecholaminen stimuleren de hartslagfrequentie en de contractiekracht van het hart. Ook zorgen catecholaminen voor krachtigere spiercontracties. Uit vetcellen worden vetzuren vrijgemaakt. In de lever en de spieren wordt glucose uit glycogeen vrijgemaakt. Door deze twee acties kan het lichaam snel energie vrijmaken. Catecholaminen circuleren enkele minuten in het lichaam. Het doel van de catecholaminen is te kunnen vechten of vluchten. Om deze reden worden de catecholaminen ook wel de vecht/vluchthormonen genoemd.
Melatonine
Melatonine wordt geproduceerd door de pijnappelklier. De pijnappeklier ontvangt axonen van zenuwvezels van visuele banen. Deze axonen stimuleren de melatonineproductie. ’s Nachts zenden de axonen van de visuele banen meer impulsen richting de pijnappelklier. Melatonine is logischerwijs betrokken bij het circadiaanse ritme (dag-nachtritme). Melatonine heeft echter meerdere fysiologische effecten.
Bescherming van het zenuwweefsel
Zenuwcellen zijn postmitotisch weefsel. Dit betekent dat zenuwcellen niet in staat zijn te delen. Het aantal zenuwcellen neemt tijdens het leven alleen maar af. Onder invloed van slechte leefgewoonten neemt het aantal zenuwcellen sneller af. Door de inwerking van vrije radicalen op zenuwcellen, sterven laatstgenoemde af. Anti-oxidanten remmen de invloed van vrije radicalen op zenuwcellen. Melatonine is een sterk anti-oxidant en gaat dus de inwerking van vrije radicalen tegen. Melatonine beschermt tegen de schadelijke effecten van vrije radicalen.
Invloed op het voortplantingsstelsel
Melatonine remt de ontwikkeling van spermacellen, eicellen en voortplantingsorganen. Hierdoor speelt melatonine een rol bij de start van de puberteit. Wanneer de melatoninespiegel daalt, start vaak de puberteit.
Circadiaanse ritme
De uitscheiding van melatonine is afhankelijk van de hoeveelheid daglicht (veel daglicht, heeft weinig uitscheiding van melatonine tot gevolg). Melatonine heeft vervolgens invloed op veel fysiologische processen en gedragsprocessen. Wanneer er weinig daglicht is, hebben veel mensen behoefte aan meer slaap. Ook het eetpatroon verandert onder invloed van daglicht. Er wordt gedacht dat een hoge melatonineproductie stemmingsveranderingen tot gevolg heeft. Sommige mensen hebben in de herfst en winter last van een depressie.
Wanneer mensen een verre vliegreis maken en 1 of meer tijdzones door gaan, wordt soms melatonine gebruikt om een eventuele jetlag tegen te gaan.
Bronnen:
JE. Hall, 2006, Pocket Companion to Textbook of Medical Physiology, Elsevier Inc
GA Thibodeau, Patton KT 2007, Anatomy & Physiology, Mosby/Elsevier
EN Marieb, Hoehn K 2007, Human Anatomy & Physiology, Pearson/Benjamin Cummings
